Ghi ở xóm “Việt kiều”

"Việt kiều" nơi biên giới

Căn chòi đầu tiên mà chúng tôi đến thăm được dựng lên cách đây 3 tháng. Chưa đầy 10 mét vuông nhưng đó lại là nơi sinh hoạt của 11 con người. Họ là những người mới nhất vừa di cư từ Biển Hồ - Campuchia về đây sinh sống. Chủ nhà, anh Phan Văn Thắng thật lời: "Ở bên đó sống nhờ lưới câu, làm ăn khó khăn quá trời, ra khơi hơi xa là bị bắt, bị buộc. Thấy bị ép buộc mần không được thì giờ cũng về đây sinh sống. Về đã 3 tháng nay, tui vẫn đang loay quay chưa biết những ngày tới sẽ ra sao, làm gì để gồng gánh nuôi 6 miệng ăn".

Những căn nhà tạm bợ đang ngày một nhiều thêm trên vùng biên giới Tân Hòa.

Chật chội, thiếu thốn là vậy, công ăn việc làm lại không có, con cái thì nheo nhóc, song với những con người này, cuộc sống hiện tại vẫn an toàn và tốt hơn rất nhiều so với những năm tháng mưu sinh cơ cực nơi xứ người. Chị Lê Thị Riêng - một chủ hộ khác kể lại rằng, họ đã phải trốn chui nhủi suốt dọc hành trình trở về nước. Chị bảo: "Về đây, mấy người quen biết cho đi theo làm, cũng kiếm được chút tiền, mua được chiếc xuồng, giờ đi đổ lưới, vợ chồng cũng sống đủ qua ngày. Ráng mần chắt mót, ở tới đâu hay tới nấy đi, chứ ở trên Miên giờ cũng khó khăn lắm. Mình đi làm thuê làm mướn thì chủ bị bắt mình cũng bị bắt theo luôn, mà bị giữ ở đó như tù giam lỏng vậy, đi tới, đi zô, đi ra, ở lâu ngày nó cũng bỏ đói, có tiền chuộc thì ra làm nữa còn không có thì ở đó hoài".

Ông Lê Văn Phùng năm nay 82 tuổi, là người lớn tuổi nhất ở xóm Việt kiều ấp Cây Khế, xã Tân Hòa, huyện Tân Châu, tỉnh Tây Ninh. 13 năm trở về nước, tài sản của 8 con người mang danh "Việt kiều hồi hương" chỉ là những tay lưới chắp vá và 3 không: không giấy tờ tùy thân, không hộ khẩu và không cả... tương lai. Phần lớn cuộc đời ông Phùng đã sống trên Biển Hồ - Campuchia như những ngư dân nghèo mưu sinh nhờ con tôm, con cá. Tuổi trẻ đã đi qua, sức khỏe đã cạn kiệt dần theo năm tháng, nay ông Phùng trở về quê hương vẫn trong cảnh nghèo khó. Nóc nhà tạm của ông dựng ngay bên mép hồ Dầu Tiếng, là phần đất lấn chiếm rừng phòng hộ. Ngày qua ngày canh cánh một nỗi lo có thể bị giải tỏa bất cứ lúc nào.

Những đứa trẻ chúng tôi gặp ở nơi đây, có đứa được sinh ra tại Biển Hồ - Campuchia, cũng có đứa được chôn nhau cắt rốn ngay tại xóm Việt kiều này, nhưng chúng có chung một hoàn cảnh: không có giấy khai sinh, không hộ khẩu! Đàn trẻ nheo nhóc, còi cọc vì thiếu thốn ấy đã khiến chúng tôi không khỏi xót xa. Chỉ vừa lẫm chẫm biết đi đã phải theo cha mẹ bươn chải kiếm sống. Và cha mẹ chúng, vì đông con, vì còn quá nhiều thứ để lo toan, để kiếm sống qua ngày nên nhiều người đôi khi không nhớ chính xác tên, tuổi các con của mình.

Biết những người đi trước về nước được yên ổn làm ăn, lần lượt từng hộ dân từ bên kia biên giới lại kéo về theo. Thượng tá Hà Văn Dũng - Đồn trưởng Đồn Biên phòng Tống Lê Chân, BĐBP tỉnh Tây Ninh thống kê, đến nay, toàn xã Tân Hòa có gần 100 hộ với trên 300 nhân khẩu là Việt kiều trở về từ Campuchia. Không ai có một mảnh giấy tùy thân, không đất đai nhà cửa, không công ăn việc làm và đều không biết chữ.

Những hệ lụy buồn

Một vùng biên giới đang bình yên bỗng dưng có hàng trăm người không gốc gác, lai lịch, không giấy tờ tùy thân, chuyên sống bằng nghề chài lưới đến cư ngụ ngay trong lòng hồ Dầu Tiếng – một hồ thủy lợi có dung tích nước lớn nhất Đông Nam Á. Hơn nữa, trong dòng người hồi hương về nước cũng là một cơ hội cho các thế lực thù địch lợi dụng để cài cắm, móc nối, xâm nhập nhằm hoạt động chống phá Đảng và Nhà nước. Rồi vấn đề tội phạm tìm cách trà trộn, ẩn náu vào xóm Việt kiều không mảnh giấy lận lưng..., bấy nhiêu đó đã làm cho chính quyền địa phương và các lực lượng chức năng nơi đây mất ăn mất ngủ.

Địa bàn biên giới phức tạp, an ninh trật tự vùng biên bị xáo trộn, trong lúc chờ các chủ trương, giải pháp của cấp có thẩm quyền để giải quyết vấn đề hộ tịch, hộ khẩu, hàng ngày, các cán bộ chiến sĩ của Đồn Biên phòng Tống Lê Chân cùng chính quyền thay phiên nhau bám chặt địa bàn, đến từng nhà, nhắc từng người: Một ngày sống trên đất Việt Nam phải tuân thủ nghiêm ngặt luật pháp của Nhà nước Việt Nam cũng như các qui định của địa phương.

Ông Nguyễn Văn Nam - Phó Chủ tịch UBND xã Tân Hòa, huyện Tân Châu, tỉnh Tây Ninh tỏ ý lo lắng về việc các hộ dân đang ngày một nhiều thêm. Mỗi một căn chòi mọc lên là đồng nghĩa với vài cây rừng phải bị đốn hạ, an ninh trật tự vùng biên rối loạn, vệ sinh môi trường ở địa phương càng thêm nhếch nhác...

Gia đình nhiều thế hệ của ông Phùng sống chung trong những túp lều chật hẹp.

Không đất đai, nhà cửa; không giấy tờ tùy thân, thậm chí không nhớ nổi cả gốc tích họ hàng của mình. Những con người "3 không" ở cái xóm Việt kiều này như anh Thắng, chị Riêng hay ông Phùng đều đang mong ngóng cháy lòng để được Nhà nước Việt Nam cho phép nhập quốc tịch. Họ không dám mong được hưởng các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước, nhưng họ mong có một tấm giấy thông hành để có thể mưu sinh lâu dài, ổn định ngay trên quê hương gốc rễ, cội nguồn.

Đem mong muốn này của bà con đến gặp lãnh đạo UBND tỉnh Tây Ninh thì được biết, đối với các làng Việt kiều này, địa phương đang tháo gỡ từng bước. Trước mắt là vấn đề rà soát hướng dẫn cho bà con kê khai lại nhân thân để tiến hành cấp lại giấy chứng minh nhân dân. Tỉnh Tây Ninh cũng đã có những văn bản đề nghị Bộ Tư pháp có hướng dẫn cụ thể cho phép thực hiện một số chính sách nhập tịch, nhập khẩu cho bà con thuộc diện đặc biệt - những người không còn bất kỳ giấy tờ tùy thân nào. Tuy nhiên, để làm được như vậy không phải là vấn đề đơn giản. Cần có sự vào cuộc của các bộ, ban, ngành liên quan như công an, tư pháp, giáo dục...

Trên địa bàn tỉnh Tây Ninh hiện có gần 3.000 người là đối tượng di cư từ Biển Hồ - Campuchia trở về, trong đó có khoảng 1.000 trẻ đang trong độ tuổi đến trường. Tuy nhiên, hiện vẫn còn khoảng 300 trẻ chưa được làm giấy khai sinh. Với thực tế này, ngay cả khi linh động, tạo ngoại lệ, ngành GD&ĐT tỉnh Tây Ninh vẫn gặp khó khi giải quyết quyền lợi đến trường cho con em Việt kiều. Ông Đổng Ngọc Lập - Giám đốc Sở GD&ĐT tỉnh Tây Ninh khẳng định, nhiều năm qua, ngành giáo dục đã có chủ trương nhận các em vào học rồi từng bước giải quyết, gỡ khó sau, nhưng vẫn rất cần có một giải pháp toàn diện hơn để giúp các em có thể hòa nhập và học hành ổn định.