Trong khi sinh hoạt, lao động, tập thể thao... nếu sơ ý, tai nạn có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Trong số các tai nạn thì gãy xương khá phổ biến. Vậy nếu không may bị gãy xương thì phải xử trí thế nào trước khi đưa nạn nhân đến bệnh viện? Bài viết dưới đây xin giới thiệu một số loại gãy xương hay gặp và cách xử trí.
Gãy đốt sống cổ: Chấn thương cột sống cổ thường gặp do tai nạn giao thông, tai nạn lao động và để lại hậu quả nặng nề cho bản thân và gia đình như liệt, tử vong.
Cách xử trí: Không được để nạn nhân cố vận động, phải đỡ đầu và cổ nạn nhân cho đến khi cán bộ y tế đến cấp cứu. Giải phóng bệnh nhân khỏi các vật cản như mũ, xe. Trong khi chờ xe cứu thương việc nên làm là nới rộng cổ áo và lót một vòng đệm cổ. Có thể tự chế vòng đệm cổ bằng cách gấp 1 tờ báo lại với bề rộng khoảng 10cm. Sau đó dùng băng tam giác gói lại hoặc nhét tờ báo đã gấp đó vào trong một chiếc tất dài, đặt phần giữa của vòng đệm cổ vào phía trước của cổ ngay phía dưới cằm, xé quần áo nạn nhân quấn xung quanh cho êm tạo thành một mảng nẹp. Quấn vòng đệm quanh cổ nạn nhân và buộc nút ở phía trước của cổ. Khi quấn phải bảo đảm chắc chắn rằng vòng đệm cổ không gây cản trở đường thở. Khi vận chuyển nạn nhân tới cơ sở y tế phải cho nạn nhân nằm trên đệm cứng, tuyệt đối không được ngồi.
 Đeo vòng đệm cổ sơ cứu gãy đốt sống cổ. |
Gãy xương sống (gãy cột sống):
Xương sống nâng đỡ sức nặng các phần bên trên cơ thể là đầu, mình và hai tay. Cột sống chạy từ đáy hộp sọ xuống tới cuối cùng lưng, bao bọc và bảo vệ dây cột sống. Dây cột sống gồm các tế bào thần kinh, các bó sợi thần kinh kết nối tất cả các bộ phận của cơ thể với não bộ. Xương sống khớp với hộp xương sọ, xương sườn, đai hông và là nơi bám của các cơ lưng.Cách xử trí: Để nạn nhân nằm yên, gấp vải, chăn để dọc sát hai bên thân. Đỡ vai và khung chậu của nạn nhân đặt đệm mềm vào giữa hai chân. Buộc băng hình số 8 ở quanh cổ chân và bàn chân, buộc các dải băng to ở đầu gối và đùi. Khi đưa nạn nhân tới cơ sở y tế phải đặt nạn nhân nằm cố định trên đệm cứng với tư thế duỗi thẳng trên 1 mặt phẳng, vì vậy cần nhiều người nâng đỡ.
Gãy khung chậu: Khung chậu có hình dạng như một cái chậu thắt ở giữa gồm 2 xương chậu, xương cùng và xương cụt. Vì xương chậu là xương xốp nên khi gãy gây chảy máu nhiều, dễ bị sốc, hay tổn thương đến nội tạng và gây nhiều tai biến, có thể dẫn tới tử vong.
Cách xử trí: Đặt nạn nhân nằm ngửa, chân duỗi thẳng, dùng gối, chăn, màn mỏng kê ở dưới gối. Buộc 2 vòng băng to bản ở khung chậu, băng số 8 xung quanh mắt cá chân và bàn chân và băng 1 băng rộng bản ở đầu gối. Khuyên nạn nhân bất động, giảm đau, chống sốc và vận chuyển người bệnh nhẹ nhàng trên ván cứng về cơ sở y tế gần nhất để được điều trị.
Chấn thương cột sống lưng - thắt lưng: Đây là đoạn cột sống hay bị chấn thương nhất. Khi bị chấn thương, các đốt sống có thể bị gãy, các dây chằng đĩa đệm bị rách, đứt và vỡ. Chấn thương vùng thắt lưng có thể phối hợp với các thương tổn trong ổ bụng như chảy máu ổ bụng, thủng ruột hoặc các nội tạng rỗng, tổn thương niệu quản, bàng quang, gan, lách.
Cách xử trí: Đặt nạn nhân lên một tấm ván cứng có chiều dài bằng cơ thể. Trong khi nâng nạn nhân lên cáng cố gắng đừng để cột sống bị xoắn và gấp góc. Dùng vải buộc 2 chân bệnh nhân với nhau, buộc thân người và cố định đầu bệnh nhân vào cáng. Khi vận chuyển tới cơ sở y tế, không để bệnh nhân bị dịch chuyển, người bị nghiêng.
Lưu ý: Nguyên tắc cơ bản để xử trí gãy xương là cầm máu bên ngoài, nạn nhân bất động và kịp thời giảm đau tránh sốc. Như vậy nhằm giúp cho bệnh nhân tránh các nguy hiểm như sốc do mất máu, liệt tứ chi do xương gãy chèn ép tủy. Trong quá trình vận chuyển nạn nhân tới bệnh viện, người bệnh cần phải được dùng thuốc giảm đau, truyền dịch, thở ôxy nếu thấy máu chảy nhiều, có dấu hiệu sốc. Tóm lại, việc nhận biết và sơ cứu gãy xương ban đầu rất quan trọng và cần xử lý sớm để tránh những biến chứng, tử vong không đáng có. Sau khi sơ cứu hãy tới bệnh viện ngay để được cấp cứu kịp thời.
BS. Nguyễn Thanh Xuân