Đây là vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng theo dõi, chỉ đạo.
Hợp đồng “đội giá” thiếu căn cứ
Trong số 19 bị cáo của vụ án, 18 bị cáo đã có mặt tại phiên tòa. Riêng bị cáo Đậu Văn Hùng có đơn xin xét xử vắng mặt do đang bị bệnh trụy tim mạch và mất trí nhớ. Sau khi kiểm tra căn cước 18 bị cáo, HĐXX đề nghị các luật sư có ý kiến. Tại phiên tòa, luật sư Nguyễn Đình Khỏe nêu ý kiến đề nghị HĐXX triệu tập nguyên Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải có mặt tại tòa, do từng trực tiếp chỉ đạo dự án Gang thép Thái Nguyên. Đồng quan điểm với luật sư Khỏe, luật sư Trần Văn Tạo đề nghị HĐXX triệu tập ông Hoàng Trung Hải và ông Vũ Huy Hoàng, cựu Bộ trưởng Bộ Công Thương. Về vấn đề này, HĐXX cho rằng đã có tài liệu ở giai đoạn điều tra, tòa sẽ công bố nếu thấy cần thiết.
Theo cáo trạng, Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Công ty Gang thép Thái Nguyên làm chủ đầu tư, cấp quyết định đầu tư là HĐQT Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNS). Dự án ban đầu có tổng mức đầu tư hơn 3.800 tỷ đồng. Năm 2007, đơn vị trúng thầu xây dựng là Tập đoàn Khoa học Công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC). Căn cứ kết quả đấu thầu, ngày 12/7/2007, Trần Trọng Mừng, Tổng Giám đốc TISCO cùng ông Shen He Ting (Thẩm Hạc Đình), Tổng Giám đốc MCC ký Hợp đồng số 01#EPC/TISCO-MCC (viết tắt là Hợp đồng EPC số 01). Giá trị hợp đồng EPC số 01 là hơn 160 triệu USD (tương đương hơn 3.500 tỷ đồng), là giá trọn gói không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng và đã bao gồm các loại thuế được xác định trong hợp đồng, các chi phí cần thiết để thực hiện hợp đồng theo phương thức Tổng thầu EPC.
Sau khi ký Hợp đồng EPC số 01, ngày 29/9/2007, TISCO cùng MCC đã khởi công thực hiện hợp đồng. Tuy nhiên, sau hơn 11 tháng kể từ khi Hợp đồng EPC số 01 có hiệu lực thực hiện, MCC chưa lựa chọn và ký được hợp đồng với nhà thầu phụ; chưa hoàn thành thiết kế chi tiết các hạng mục, không đặt hàng chế tạo máy móc thiết bị, không triển khai thi công các hạng mục của gói thầu, mà rút hết người về nước và nhiều lần có văn bản đề nghị kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng, tăng giá hợp đồng thêm hơn 138 triệu USD (tương đương hơn 3.000 tỷ đồng), bao gồm chi phí xây lắp, thiết bị, thiết kế, dịch vụ kỹ thuật và biến động tỷ giá. Việc MCC đưa ra đề nghị điều chỉnh giá hợp đồng EPC như trên với lý do giá cả thị trường thế giới biến động tăng giá bất thường bị Viện Kiểm sát xác định là không có căn cứ, không đúng nguyên tắc hợp đồng theo hình thức trọn gói đã ký.
Các bị cáo tại phiên tòa. Ảnh: Phạm Kiên/TTXVN
Sai phạm của các bị cáo gây thiệt hại nghiêm trọng
Cáo trạng nêu rõ, các cá nhân có liên quan thuộc TISCO và VNS biết MCC vi phạm trong việc thực hiện hợp đồng và có văn bản đề nghị kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng, tăng giá hợp đồng, tách phần C của Hợp đồng EPC số 01 không có căn cứ nhưng đã không xem xét dừng, chấm dứt hợp đồng, thu hồi tiền tạm ứng, áp dụng điều khoản phạt hợp đồng, báo cáo người có thẩm quyền xem xét để hủy đấu thầu và tổ chức đấu thầu lại theo quy định để đảm bảo hiệu quả và tiến độ của Dự án. Thêm vào đó, các bị cáo còn chỉ đạo thực hiện các hành vi phạm pháp luật về đầu tư, vi phạm các điều khoản của Hợp đồng EPC số 01 đã ký để tiếp tục thực hiện hợp đồng, đã thực hiện việc điều chỉnh dự toán chi phí phần C; tham gia ký hợp đồng thầu phụ thực hiện phần C của Hợp đồng EPC số 01 theo hình thức hợp đồng theo đơn giá, TISCO trực tiếp nghiệm thu, thanh toán cho nhà thầu phụ thực hiện phần C, tự chịu mọi rủi ro...
Viện Kiểm sát xác định hành vi trên của các bị cáo là không có căn cứ, đã phá vỡ nguyên tắc thực hiện hợp đồng theo hình thức trọn gói của Hợp đồng EPC số 01, gây bất lợi cho TISCO khi nhà thầu phụ không hoàn thành phần C thì không ràng buộc được trách nhiệm của MCC, tạo điều kiện để MCC có lý do chối bỏ trách nhiệm thực hiện Hợp đồng EPC số 01.
Trong số các bị cáo, bị cáo Trần Trọng Mừng (Tổng Giám đốc TISCO - chủ đầu tư) chịu trách nhiệm toàn diện về hiệu quả dự án. Khi MCC có vi phạm, lẽ ra bị cáo Mừng phải xem xét dừng, chấm dứt hợp đồng, thu hồi tiền tạm ứng, áp dụng điều khoản phạt hợp đồng, báo cáo người có thẩm quyền xem xét hủy đấu thầu, tổ chức đấu thầu lại theo quy định, để đảm bảo hiệu quả và tiến độ của dự án. Tuy nhiên, bị cáo Mừng đã không thực hiện mà còn chỉ đạo đàm phán tách phần C ra khỏi Hợp đồng EPC số 01, TISCO tổ chức thực hiện, quản lý chi phí và chịu rủi ro.
Bên cạnh đó, bị cáo Mừng còn ký các văn bản báo cáo VNS và Bộ Công Thương đề nghị báo cáo Chính phủ cho phép điều chỉnh giá đối với phần C...
VKSND Tối cao kết luận, từ những hành vi vi phạm pháp luật về quản lý tài sản Nhà nước và hành vi thiếu trách nhiệm của các cá nhân thuộc TISCO và VNS đã dẫn đến hậu quả làm thất thoát, lãng phí, gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng tài sản Nhà nước với tổng số tiền lên tới hơn 830 tỉ đồng.