Tuyến đường Balkan bắt đầu từ Thổ Nhĩ Kỳ qua biển Địa Trung Hải tới một hòn đảo của Hy Lạp, rồi từ Hy Lạp xuyên qua Macedonia, Serbia, Croatia, Slovenia đến Áo, rồi từ Áo sang Đức và các nước khu vực Tây Âu. Đây là lộ trình mà hàng trăm nghìn người di cư vượt qua trong năm 2015 để tới được thiên đường EU.
Tuy nhiên, sau khi Slovenia “nổ phát súng’ đầu tiên không cho người tỵ nạn qua biên giới hôm 9/3, ngay lập tức hiệu ứng “Domino” dây chuyền đã bùng nổ khi các nước Tây Banlkan đồng loạt đóng cửa biên giới ngăn chặn dòng người nhập cư.
Sau Slovenia, Macedonia, Serbia, Estonia, Latvia và Litva đã siết chặt kiểm soát thẻ căn cước (ID) và dựng hàng rào trên đường biên giới phía Đông, kiên quyết không để dòng người nhập cư tràn qua. Như một phản ứng dây chuyền của các nước Balkan, Áo cũng đã giới hạn số người di cư được phép nhập cảnh vào nước này trong năm nay ở mức 37.500 người và chỉ tiếp nhận 80 đơn xin tị nạn/ngày. Chính phủ Serbia cho biết chỉ tính riêng trong năm ngoái đã có hơn 700.000 người tị nạn Syria, châu Phi và Trung Đông đặt chân lên lãnh thổ nước này.
Tuyến đường Balkan xuất phát từ Thổ Nhĩ Kỳ vào châu Âu
Theo các quy định hạn chế mới áp đặt tại các đường biên giới giữa Hy Lạp và Macedonia, giữa Macedonia với Serbia, chỉ những người quốc tịch Syria, Afghanistan và Iraq được phép xem xét nhập cư, trong khi những người mang quốc tịch khác, trong đó có người Iran, Banglades và Pakistan, thì bị chặn lại.
Như vậy, sau quyết định của các nước Balkan, Hy Lạp đã trở thành “nút cổ chai” với hàng chục nghìn người tị nạn mắc kẹt ở khu vực biên giới Hy Lạp với Marcedonia. Ít nhất đã có khoảng 42 000 người di cư bị mắc kẹt tại đây trong điều kiện sống hết sức tồi tệ.
Điều đáng nói là sau quyết định của các nước Balkan, EU ngay lập tức đã rơi vào hố sâu chia rẽ. Thủ tướng Đức Angela Merkel và Thủ tướng Hy Lạp Alexis Tsipras đã đồng loạt lên tiếng chỉ trích việc các quốc gia Balkanđóng cửa biên giới để ngăn dòng người tị nạn. Các nhà lãnh đạo Đức và Hy Lạp đã bày tỏ sự bất bình trước phát biểu của Chủ tịch EU Donald Tusk rằng "kế hoạch đóng cửa tuyến Balkan không phải là những hành động đơn phương mà là quyết định chung của tập thể 28 nước EU".
"EU sẽ không có tương lai nếu hành động theo cách như vậy", Thủ tướng Hy Lạp Tsipras cảnh báo. Ở một quan điểm khác, Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte, quốc gia hiện đang giữ chức Chủ tịch luân phiên EU, cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ phải tiếp nhận toàn bộ người tị nạn không phải dân Syria.
Trong khi đó,Thủ tướng Slovenia Miro Cerar lại lên tiếng bênh vực động thái trên của các nước Balkan, coi đây là biện pháp hiệu quả để chấm dứt hoạt động di cư trái phép.
Đỉnh điểm mâu thuẫn của sự chia rẽ trong EU là việc Áo và các nước Balkan đã họp bất thường và quyết định đóng cửa biên giới mà không tham vấn Đức, Hy Lạp hay các nhà lãnh đạo EU.
Dòng người di cư tiếp tục đổ vào châu Âu qua ngả Balkan.
Như vậy, cuộc khủng hoảng di cư đã gây ra những chia rẽ ngay trong lòng châu Âu, đe dọa sự tồn tại của khối cũng như biểu tượng nhất thể hóa là việc tự do đi lại trong khu vực miễn thị thực Schengen.
Cho dù, Ủy ban châu Âu (EC) đã nêu ra hướng giải quyết bằng cách yêu cầu 8 quốc gia Balkan phải chấm dứt động thái kiểm soát biên giới từ nay tới cuối năm, nhưng để giải quyết gốc rễ vấn đề thì yếu tố cốt lõi là phải dừng ngay làn sóng di cư đổ về châu Âu. Đây lại là điều bất khả thi trong hoàn cảnh hiện nay đối với các nước EU.
Trong khi lúng túng như “gà mắc tóc” mà vẫn chưa tìm được hướng giải quyết, quyết định đóng cửa biên giới đơn phương của các nước Balkan đang buộc EU phải nhìn thẳng vào một thực tế: khối này đang có nguy cơ tan vỡ nếu như hố sâu chia rẽ ngày càng lớn mà các nước không thể thỏa hiệp với nhau. Liệu EU đã tới hồi cáo chung? là câu hỏi ngỏ được đặt ra trong thời điểm hiện nay.