Trong điều trị bệnh cho người cao tuổi, để thành công, chúng ta không nên chỉ dừng lại ở việc sử dụng thuốc nào cho đúng mà còn phải quan tâm tới việc sử dụng những thực phẩm nào tốt cho tiến trình cải thiện bệnh lý.
Thuốc là vấn đề mấu chốt
Ở những người cao tuổi bị mắc bệnh, yếu tố thuốc là vấn đề mấu chốt. Đó là bởi vì ở người cao tuổi việc điều trị thường có ba đặc điểm chủ yếu: hay phải sử dụng thuốc trị bệnh, thường phải sử dụng nhiều thuốc và kéo dài thời gian sử dụng. Tất cả những yếu tố này đã ảnh hưởng mạnh mẽ tới tiến trình hấp thu thuốc trong cơ thể.
Thuốc ảnh hưởng tới quá trình dinh dưỡng qua hai phương thức chủ yếu. Phương thức thứ nhất là thay đổi trực diện vào quá trình tiêu hoá. Điều này làm cản trở hay giảm các quá trình tiêu hoá thức ăn.
Về mặt này, chúng ta nên chú ý khi sử dụng thuốc ức chế tiết axit trong can thiệp các bệnh dạ dày tá tràng vì chúng làm giảm môi trường pH (là yếu tố thuận cho tiêu hoá). Các thuốc chống tiêu chảy dạng che phủ bề mặt làm phân cách ruột và thực phẩm. Các thuốc điều trị thiếu sắt, thiếu canxi như viên sắt, viên bổ sung canxi vì chúng làm gia tăng liên kết các thành phần thực phẩm với nhau.
Cơ chế thứ hai đó là tác động vào các yếu tố xung quanh tới tiêu hoá như vận chuyển, nhào trộn thức ăn. Một trong các ví dụ rõ nét đó là thuốc điều trị tiêu chảy nhóm ức chế hệ cholinergic làm giảm nhu động ruột, giảm vận chuyển cả khối thức ăn có kích thước lớn đi dọc theo chiều dài ruột.
Mặt khác, một số thuốc còn gây ra thay đổi sinh khả dụng tiêu hoá như kháng sinh neomycin. Sự thay đổi toàn diện trên hệ tiêu hoá chính là sự cản trở lớn nhất tới quá trình hấp thu. Việc điều trị thuốc cần chú ý tới các đặc điểm này để có chiến lược dinh dưỡng phù hợp với thực tế. Điều này có hai điểm lợi: giảm mức độ bệnh tật và tăng tốc thời gian hồi phục.
 Thực phẩm giàu sắt. |
Và vai trò của dinh dưỡng
Việc điều trị bệnh, để thành công, chúng ta không chỉ dừng lại ở việc sử dụng thuốc nào cho đúng mà còn nên quan tâm tới việc sử dụng những thực phẩm nào tốt cho tiến trình cải thiện bệnh lý. Trong việc dùng thuốc ở người cao tuổi, những thay đổi do thuốc dưới đây cần một số phương pháp bổ sung dinh dưỡng phù hợp:
- Sự thiếu hụt axit folic (dẫn đến thiếu máu) là vấn đề đầu tiên ở người cao tuổi khi bắt buộc phải sử dụng các loại thuốc chống động kinh loại phenytoin, phenobarbital, primidone và thuốc an thần loại phenothiazine trong điều trị.
- Thiếu hụt vitamin B12 cũng là vấn đề đáng lưu tâm. Giống như axit folic, vitamin B12 là một vitamin giúp cho quá trình tạo máu. Mọi yếu tố làm thiếu hụt vitamin này đều có thể gây thiếu máu. Không những thế, vitamin này còn giúp cho quá trình dẫn truyền thần kinh nên sự thiếu hụt nó có sự ảnh hưởng đáng kể tới dẫn truyền thần kinh, nhất là thần kinh vận động. Vấn đề vitamin B12 cần được chú ý ở người sử dụng thuốc trị bệnh gút colchicin, an thần loại trifluoperazine.
Với những người đang sử dụng những loại thuốc trên, nên sử dụng những thực phẩm giàu axit folic và vitamin B12 trong chế độ ăn như gan, lòng đỏ trứng, sữa, rau cải, súp lơ, củ cải, khoai tây, nho, cam, chuối, sữa. Bên cạnh đó nên sử dụng thêm những viên bổ sung vitamin B12 và axit folic bên ngoài.
- Thiếu hụt sắt ở những bệnh nhân sử dụng thuốc ức chế tiết axit và thiếu hụt canxi ở những bệnh nhân sử dụng quá nhiều chất xơ. Chúng ta cần biết là sự hấp thu sắt không thể thiếu vắng thành phần axit trong dạ dày vì nó dễ hấp thu ở môi trường có pH thấp. Axit dạ dày làm được điều này. Nhưng các thuốc ức chế tiết axit được sử dụng trong điều trị loét dạ dày, tá trạng, viêm tụy... lại đối kháng với điều kiện tiên quyết pH nên làm giảm hấp thu sắt. Tương tự, sự hấp thu canxi bị giảm đi nếu chúng ta sử dụng quá nhiều chất xơ trong thực phẩm như ăn quá nhiều rau muống, rau cải, bắp cải... Sự thiếu hụt sắt tất nhiên là dễ gây thiếu máu do thiếu sắt, sự giảm hấp thu canxi tất nhiên là không tốt cho xương do thiếu canxi cho xương. Do đó, trong điều trị bệnh nếu có sử dụng những thuốc tác động vào hai vi chất dinh dưỡng này thì cần sử dụng những thực phẩm giàu sắt và canxi như thịt bò, xương sườn, gan, thịt gà, đậu nành, lạc, súp lơ. Cũng có thể xem xét bổ sung sắt bằng viên sắt trong chiến lượng điều trị bệnh tật.
BS. Nguyễn Phúc Anh