Động kinh có nhiều thể, nhiều dạng nên các thuốc điều trị cũng vì thế có tác động cho từng thể bệnh khác nhau. Việc quan trọng nhất trong điều trị động kinh không phải là dùng thuốc thật mới, thật đắt tiền mà quan trọng nhất là dùng đúng thuốc với đúng thể bệnh...
Thuốc đắt tiền mà không khỏi
Bệnh động kinh là một bệnh của các tế bào thần kinh, bệnh mang tính chất kích thích điện thần kinh quá mức, vì vậy, những thuốc điều trị cũng đa phần là những thuốc mang tính ức chế nhằm làm kiểm soát bệnh và cắt cơn. Đến nay, có khoảng 20 loại thuốc điều trị bệnh động kinh khác nhau. Mỗi loại thuốc có những đặc điểm cấu trúc hoá học khác nhau và do đó có tác dụng hiệu quả trên lâm sàng không giống nhau.
Có một điều lưu ý đặc biệt là động kinh có nhiều thể, nhiều dạng và các mức độ tổn thương khác nhau nên các thuốc điều trị cũng vì thế có tác động cho từng thể khác nhau. Việc quan trọng nhất trong điều trị động kinh không phải là dùng thuốc thật mới, thật đắt tiền thì mới có thể đẩy lui bệnh mà quan trọng nhất là dùng đúng thuốc với đúng loại thể bệnh.
Bệnh nhân Nguyễn Thị H., 54 tuổi, quê Bát Tràng, Hà Nội là một minh chứng điển hình. Bà H. có đặc điểm là chỉ bị lên cơn vào ban đêm, không bị vào ban ngày và thường chỉ bị lúc nửa đêm, khi đang đi ngủ. Tần số xuất hiện cơn của bà vào khoảng một cơn/tháng. Các bác sĩ đã xét nghiệm điện não cho bà và chẩn đoán bà bị động kinh cơn lớn.
Bà H. được chỉ định điều trị với valproate, một loại thuốc động kinh thế hệ mới. Valproate được nhà sản xuất khuyến cáo là thuốc điều trị ưu tiên. Nhưng trên thực tế, thuốc không có tác dụng với bệnh nhân H. Sau khi uống thuốc được một tháng đúng như hướng dẫn, cơn động kinh của bà vẫn tái diễn mà không cắt. Cơn động kinh vẫn xuất hiện vào ban đêm với đầy đủ dấu hiệu như ban đầu. Bà tiếp tục được chỉ định tăng liều thuốc nhằm kiểm soát cơn co giật tái diễn. Thuốc được tăng liều đến mức tối đa nhưng không những cơn động kinh của bà không hề mất mà còn có xu hướng mạnh hơn, mau hơn. Rõ ràng là thuốc mới và đắt tiền không có tác dụng nên bà được chỉ định chuyển sang sử dụng một loại thuốc thế hệ cũ, phenytoin và cơn động kinh của bà được cắt bỏ hoàn toàn ngay tháng thứ nhất.
Tại sao như vậy? Phenytoin là một thuốc chống động kinh thế hệ cũ. Đây là một thuốc có tác dụng làm biến đổi trên các dòng ion điện thế ở màng tế bào mà chủ yếu làm ức chế kênh natri ở màng tế bào, một kênh mà vẫn được cho là gây ra sự biến đổi điện thế màng tế bào khi tế bào hoạt động. Và trong động kinh, điều này là cơ chế chủ đạo gây ra co giật. Với tác dụng ức chế kênh điện giải này, phenytoin là một thuốc có tác dụng mạnh mẽ trên tế bào thần kinh, đẩy lùi được các cơn động kinh trong các trường hợp có cơn động kinh dạng cơn lớn. Nó không có tác dụng với các động kinh vắng ý thức hay động kinh cơn nhỏ.
Trong khi đó, valproate lại có một cơ chế hoàn toàn khác. Đây là một thuốc chống động kinh thế hệ mới. Thuốc này có tác động chủ yếu là ức chế men phân huỷ GABA, một chất trung gian thần kinh loại ức chế. Vì thế mà khi có sự xuất hiện của thuốc, men này bị bất hoạt, nồng độ GABA vì thế mà tăng lên. Tế bào thần kinh bị ức chế và do đó cơn co giật do động kinh được ngặn chặn không xảy ra. Với ưu thế này, thuốc có tác dụng chống động kinh với phổ khá rộng, có tác dụng trên động kinh toàn thể và động kinh cục bộ, ưu thế đặc biệt trên động kinh cơn nhỏ. Nó cũng có tác dụng chống co giật sau phẫu thuật sọ não.
 Hình ảnh não của người động kinh. |
Và những chú ý
Trong động kinh, việc dùng thuốc an toàn là cần thiết vì thời gian điều trị tương đối dài, việc nhiễm độc thuốc rất có khả năng xảy ra. Tuy nhiên, mục đích điều trị lại quan trọng hơn và nhất thiết phải được ưu tiên. Chúng ta cần lựa chọn thuốc đúng theo thể bệnh vì điều đó thực sự có tác dụng cắt cơn trên lâm sàng. Nó có tác dụng điều trị khỏi cho người bệnh. Một số điều nên được lưu ý khi sử dụng thuốc chống động kinh:
- Không đưa thuốc đắt tiền lên hàng đầu. Vì ở đây, không có mối quan hệ nào giữa chuyện đắt tiền và chuyện đặc hiệu điều trị.
- Trong quá trình điều trị, người bệnh cần phối hợp chặt chẽ với bác sĩ điều trị để thông báo kịp thời những cơn tái diễn. Đừng vì thấy không khỏi bệnh mà tự ý dừng thuốc, như vậy sẽ làm cho bệnh động kinh không thể kiểm soát. Khi điều trị mà bệnh không đáp ứng thì cần tăng liều, phối hợp thuốc hay chuyển sang thuốc khác. Điều này cần phải được thường xuyên theo dõi và điều chỉnh kịp thời.
- Thời gian điều trị của bệnh động kinh tương đối dài. Bệnh không thể khỏi sau 1 tháng hay 2 tháng điều trị dù cho cơn động kinh có mất đi và không xuất hiện. Thời gian tối thiểu điều trị bệnh là 2 năm tính từ khi cắt cơn.
- Điều cuối cùng cần lưu ý là cả bác sĩ và bệnh nhân, cần ý thức được chuyện nhiễm độc và xuất hiện các tác dụng phụ của thuốc. Bởi lẽ, việc nhiễm độc thuốc do thời gian kéo dài là khó tránh. Viêm gan, thiếu máu là những tác dụng phụ quan trọng nhất. Bác sĩ điều trị cần có phương án phòng ngừa, còn bệnh nhân nên đi khám định kỳ. Điều này có hai tác dụng, vừa để xử lý sớm các tác dụng phụ lại vừa kiểm tra lại diễn biến của cơn động kinh.
BS. Yên Lâm Phúc