Quảng cáo quá mức về thuốc bổ đang làm tình trạng lạm dụng thuốc lan tràn, thậm chí gây ra những tai biến khó lường cho trẻ do thừa vitamin và khoáng chất. Vì tuy là yếu tố cần thiết cho sự phát triển cơ thể trẻ, thiếu hay thừa vitamin và khoáng chất đều không tốt cho sức khoẻ.
Thiếu: dễ mắc bệnh
Thiếu vitamin và khoáng chất, trẻ sẽ chậm lớn, mắc một số bệnh, chẳng hạn: thiếu vitamin A có thể gây bệnh ở mắt, nhiễm khuẩn đường hô hấp và đường tiêu hoá; thiếu vitamin B1 dễ bị phù, viêm các dây thần kinh, suy tim; thiếu vitamin C dễ gây chảy máu dưới da và niêm mạc, giảm sức đề kháng của cơ thể với bệnh tật, đặc biệt là các bệnh nhiễm khuẩn…
Tình trạng thiếu vitamin và khoáng chất thường do: Cung cấp thiếu: Gặp ở trẻ sống trong gia đình nghèo nên bữa ăn không đủ dưỡng chất; do ăn phải gạo bị mốc hoặc để lâu ngày; rau quả để bị héo hoặc bảo quản lạnh quá lâu; do chế biến thức ăn không đúng như đun đi đun lại nhiều lần; do các tập quán ăn uống kiêng khem quá mức hoặc trẻ không được bú sữa mẹ...
Mắc một số bệnh lý: Những trẻ bị suy dinh dưỡng, tiêu chảy kéo dài, rối loạn hấp thu, các bệnh về gan, mật... là những trẻ hay bị thiếu vitamin và chất khoáng. Trẻ bị bệnh sốt rét có thể gây thiếu vitamin B1 và làm bệnh phức tạp thêm.
Các nguyên nhân khác: Gặp ở những trẻ đẻ non, sinh đôi, trẻ lớn quá nhanh nên nhu cầu vitamin cao hơn sự cung cấp hàng ngày. Ngoài ra, nếu nghi ngờ chế độ ăn không cung cấp đủ dưỡng chất thì ngay cả những trẻ khoẻ mạnh cũng nên bổ sung vitamin và khoáng chất.
Thừa: nhiều nguy cơ
Nhưng thừa vitamin cũng có thể gây nguy hiểm cho cơ thể trẻ, như thừa vitamin A có thể gây ngộ độc làm tăng áp lực nội sọ dẫn đến trẻ bị nôn nhiều, đau đầu, ảnh hưởng đến sự phát triển xương làm trẻ chậm lớn, rối loạn thần kinh; thừa vitamin B6 có thể dẫn tới viêm đa dây thần kinh, giảm trí nhớ, giảm tiết prolactin; thừa vitamin D có thể làm trẻ chán ăn, mệt mỏi, nôn, dày màng xương, có trường hợp bị thiểu năng. Bổ sung vitamin D quá nhiều có thể gây suy thận và tử vong rất nhanh…
Một số phụ huynh có thói quen sử dụng tuỳ tiện các loại thuốc bổ cũng có thể vô tình làm cho trẻ thiếu vitamin và vi chất dinh dưỡng do tương tác thuốc: Sulfamid, Methotrexat... làm giảm hấp thụ các vitamin nhóm B; vitamin E liều cao làm cạn kiệt dự trữ vitamin A; vitamin C liều cao làm phá huỷ vitamin B12; thừa kẽm làm cản trở hấp thu sắt...
Bao nhiêu là vừa?
Khi bổ sung vitamin và khoáng chất cho trẻ bằng thuốc, cần chú ý dùng đúng chỉ định của bác sĩ để tránh các biến chứng xấu do quá liều. Liều bổ sung bao giờ cũng phải thấp hơn nhu cầu hàng ngày, trừ trường hợp trẻ đang bị mắc bệnh do thiếu các vitamin và khoáng chất đó thì có thể dùng liều cao hơn, theo chỉ dẫn của bác sĩ nhi khoa. Vì vậy các bậc phụ huynh cần phải biết nhu cầu hàng ngày về vitamin và khoáng chất là bao nhiêu. Các chế phẩm vitamin và vi chất dinh dưỡng đơn lẻ thường có hàm lượng rất cao, như vitamin B12 loại 5.000 – 10.000mcg cao hơn 800 – 1.600% nhu cầu hằng ngày, vitamin C 1.000mg, nguyên tố kẽm 100mg – cao hơn 330 – 660% nhu cầu... nên khi sử dụng cần tham khảo và tuân thủ tuyệt đối chỉ định của thầy thuốc. Các bậc phụ huynh khi sử dụng vitamin và khoáng chất dưới dạng phối hợp (đa vitamin, đa khoáng chất...) phải phân biệt rõ ràng công thức cho trẻ dưới một tuổi và dưới bốn tuổi.
Trong trường hợp trẻ phải dùng thuốc dài ngày, dùng liều cao hoặc dùng các chế phẩm có quá nhiều thành phần vitamin và chất khoáng trong một viên thuốc, phải tham khảo thầy thuốc chuyên khoa nhi. Nên cho trẻ dùng dạng lỏng như dung dịch uống vì vừa dễ uống vừa dễ hấp thu. Sử dụng thuốc bổ sung vitamin không thay thế được thức ăn, mà vẫn phải ăn uống đầy đủ, cân bằng các nhóm thực phẩm.
ThS.BS Lê Thị Hải/ Theo SGTT