Trước nguy cơ vỡ quỹ bảo hiểm xã hội (BHXH), mất cân đối thu- chi, cơ quan chức năng sẽ xử lý,thu hồi số tiền này như thế nào trong thời gian tới là chủ đề xuyên suốt của buổi Tọa đàm trực tuyến về “Bảo hiểm xã hội: nguy cơ vỡ quỹ và đề xuất chính sách” tại Cổng Thông tin điện tử Chính phủ ngày 28/5.
Nhiều doanh nghiệp làm ăn tốt vẫn chây ỳ đóng BHXH, BHYT
Theo bà Nguyễn Thị Minh- Thứ trưởng, Tổng giám đốc BHXH Việt Nam, đánh giá của ILO nhận định, nguy cơ vỡ quỹ hoàn toàn có thể xảy ra, năm 2021 mất cân đối thu- chi, năm 2034 nguy cơ vỡ quỹ BHXH. “Một nghiên cứu độc lập của các chuyên gia về BHXH cũng đưa ra nhận định trùng khớp với đánh giá của ILO”- bà Minh cho hay.
Còn theo Trưởng Ban Thu của BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu, hiện nay số đơn vị đăng ký thành lập doanh nghiệp (DN) là trên 500 nghìn DN nhưng thực tế có khoảng trên 300 nghìn DN đang hoạt động và chỉ có 150 nghìn DN tham gia BHXH. Như vậy, có đến 50% DN không tham gia BHXH. Còn theo thống kê của ngành LĐTB&XH, số đối tượng có quan hệ lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc là khoảng 16 triệu người; trong khi đó đối tượng đang tham gia BHXH là gần 11 triệu người, chiếm 68,8% số người phải tham gia. Như vậy, còn trên 5 triệu người chưa tham gia BHXH, tương ứng số thu BHXH, BHYT khoảng 56 nghìn tỷ đồng/năm.
Các đại biểu tham gia buổi đối thoại trực tuyến
Ngoài ra, theo ông Liệu, thực tế hiện nay, dựa vào mức lương để đóng BHXH vẫn mang tính hình thức bởi nhiều DN ký hợp đồng lao động bằng mức tiền lương tối thiểu hoặc ký 2 hợp đồng với người lao động ở mức khác nhau và lấy hợp đồng có số tiền lương phải trả ít hơn số thực trả để đăng ký với cơ quan BHXH. Ví dụ, hiện tiền lương, tiền công bình quân của người lao động đang tham gia BHXH của khối DN ngoài Nhà nước là 2,8 triệu đồng nhưng theo báo cáo của Bộ LĐTB&XH, thực tế tiền lương, tiền công và các khoản phụ cấp khác là 3,8 triệu đồng. Vì vậy, với khoản chênh lệch 1 triệu đồng thì số thu BHXH, BHYT tương ứng khoảng 24 nghìn tỷ đồng/năm
Tuy nhiên, có nhiều DN làm ăn tốt nhưng vẫn chây ỳ và tìm cách trốn đóng BHXH nhằm chiếm dụng tiền của người lao động. Như ở tỉnh Đồng Nai, có tới 10 DN làm ăn có lãi, mặc dù đã trích tiền của NLD nhưng vẫn cố tình nợ tiền đóng BHXH. Nguyên nhân sâu xa bởi chế tài xử lý quá thấp.
Sẽ quy định lãi suất chậm đóng BHXH, BHYT gấp đôi lãi suất ngân hàng
Vậy câu hỏi đặt ra là làm thế nào để người lao động biết số tiền mình bị chiếm dụng đang ở đâu, theo bà Minh, công tác thanh tra BHXH đóng vai trò quan trọng, trong đó nên trao quyền thanh tra cho chính BHXH Việt Nam bởi chính cơ quan BHXH là nắm rõ nhất đơn vị nào đang trốn đóng BHXH, BHYT. Bởi cả nước chỉ có 500 thanh tra BHXH, hơn 200 thanh tra BHYT (chỉ đáp ứng thanh tra được 0,5% đơn vị về công tác BHXH, BHYT).
Nhiều người lao động đang không được đảm bảo quyền lợi vì DN sử dụng lao động trốn đóng BHXH, BHYT
Bà Minh cũng thừa nhận, nếu trao cho BHXH chức năng thanh tra sẽ giải quyết được nhiều vấn đề. Ngoài ra, nhiều đơn vị thuộc Bộ LĐ- TBXH cùng cần bắt tay với ngành BHXH để tiến hành thanh tra việc trốn đóng BHXH, BHYT cho thật hiệu quả. Thời gian tới, BHXHVN tăng đối tượng tự nguyện nên cần đẩy mạnh công nghệ thông tin trong việc quản lý nhóm đối tượng tham gia BHXH. Lúc đó, sẽ giảm được người tham gia quản lý, đồng nghĩa giảm chi phí. Cũng theo bà Minh, ngay kỳ họp QH này, ngành BHXH cũng có kiến nghị trích từ nguồn thu (từ 3-5 năm) để cho sát với thực tiễn. Ở góc độ khác, ông Trần Đình Liệu nhìn nhận, sau 7 năm thực hiện, luật BHXH đã bộc lộ 8 bất cập chủ yếu. Đó là mở rộng đối tượng tham gia chưa đúng quy định (chỉ có 20% đối tượng tham gia là lực lượng lao động); trốn đóng BHXH, đóng chưa đúng tiền lương; một số quy định chưa đúng; hoạt động đầu tư để tăng trưởng quỹ BHXH chưa hiệu quả; quy định về thủ tục hồ sơ chưa thông thoáng (tiến tới cấp sổ BHXH điện tử cho người lao động để họ có thể kiểm tra ngay trên mạng); Quỹ hưu trí tử tuất có nguy cơ phải bù lỗ...
Để khắc phục dần bất cập trên, theo ông Liệu, cần xác định thế nào là DN khó khăn, cần bổ sung quy định cho ngành BHXH một số quyền giống như nhiều nước trên thế giới. DN trốn đóng, chậm đóng phải bị coi là hành vi hình sự. Bên cạnh đó, do lãi suất chậm nộp thấp hơn lãi suất ngân hàng cũng là lý do khiến nhiều DN lợi dụng. Vì vậy, cần có quy định lãi suất này gấp đôi lãi suất ngân hàng.
Còn với bà Minh, để đảm bảo tính an toàn của Quỹ BHXH nên sẽ đầu tư vào lĩnh vực nào cũng phải tính toán rất kỹ. Tuy nhiên, luật BHXH hiện hành chưa có đa dạng hình thức đầu tư này nên cần sửa đổi. Bên cạnh đó, chính cán bộ ngành BHXH cũng cần phải nâng cao nhằm giảm bớt chi phí. Trước ý kiến lo ngại về việc quản lý Quỹ BHXH đang là một bất cập, bà Minh cũng khẳng định, BHXH là quỹ an sinh gắn với người dân những chính sách thiết yếu nên cần sự vào cuộc của nhiều tổ chức, bộ ngành.
Bên cạnh đó, đưa hành vi trốn đóng của DN vào khung xử lý hình sự và tăng lãi suất của số tiền chậm đóng. Để tăng nguồn thu cho Quỹ BHXH, thời gian tới sẽ bổ sung hình thức đầu tư thông qua ủy thác hợp đồng đầu tư ra nhiều lĩnh vực và chuyển sang gửi tại ngân hàng thương mại để tăng lãi suất cho vay hơn.
Quá lo ngại vấn đề mất cân đối quỹ lương hưu nhưng lại chưa tính hết các hệ lụy khác
Trước đó, liên quan đến vấn đề BHXH, trong đó có nội dung đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu của người lao động đang được dư luận quan tâm, vào tối 27/5, Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội và Tổ chức lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam phối hợp tổ chức Hội thảo “Chính sách bảo hiểm hưu trí: kinh nghiệm quốc tế và các khuyến nghị đối với xây dựng Luật BHXH (sửa đổi)”, ông Đặng Như Lợi, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng, dự thảo quá lo ngại vấn đề mất cân đối quỹ lương hưu nhưng lại chưa tính hết các hệ lụy khác. Ông Lợi cho rằng, nguy cơ mất cân đối quỹ hưu trí là có thật, nhưng các phân tích, đánh giá chưa căn bản, không rõ ràng, rành mạch dẫn đến đề xuất, xử lí vấn đề có tính thiếu bền vũng. “Tỉ lệ đóng bảo hiểm hưu trí năm 2012-2013 là 20%, từ 2014 là 22%, như vậy, tổng các khoản BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp bắt buộc phải đóng ở Việt Nam lên đến 35% tiền lương của người lao động. Cùng đó hiện tỉ lệ đóng bảo hiểm hưu trí là không hề thấp so với nhiều nước trên thế giới, kể cả so với một số nước phát triển (Hàn Quốc đóng bảo hiểm hưu trí là 9% tiền lương thực nhận, Thái Lan 6% tiền lương). Do đó, nhận định nguyên nhân mất cân đối do tỉ lệ đóng quĩ hưu trí thấp là chưa thật chuẩn xác”- ông Lợi phân tích
Thái Bình
