Bệnh Alzheimer (sa sút trí tuệ) là nguyên nhân chủ yếu của chứng sa sút trí tuệ ở người già với số người bị mắc vào khoảng 2,1-2,5 triệu người trên toàn thế giới. Cho đến nay, mặc dù việc điều trị còn gặp nhiều khó khăn nhưng có một số biện pháp góp phần quan trọng vào việc dự phòng và làm chậm quá trình tiến triển của bệnh.
Tập luyện đều đặn
Theo Quỹ nghiên cứu và phòng ngừa bệnh Alzheimer, tập luyện giúp giảm tới 50% nguy cơ tiến triển của bệnh. Việc tập luyện thể chất thường xuyên cũng làm chậm quá trình thoái hóa của não bộ ở những người bắt đầu có những biểu hiện về sa sút trí tuệ. Nếu bạn không tập luyện trong một thời gian dài trước đó thì việc bắt đầu ngay những bài tập nặng là vô cùng khó khăn. Vậy hãy bắt đầu bằng những hoạt động thể lực nhẹ nhàng như đi bộ, leo cầu thang, chạy nhẹ nhàng để nâng cao thể lực. Nên đảm bảo thời gian tập khoảng 30 phút mỗi ngày với ít nhất 5 ngày trong tuần. Việc tập luyện nên liên tục để trở thành một thói quen hữu ích. Trong quá trình tập luyện, người cao tuổi hoặc người có sa sút trí tuệ nặng nên chú ý tới vấn đề thời tiết, những chấn thương có thể gặp và tốt nhất, nên có sự theo dõi, giúp đỡ của người thân hoặc nhân viên y tế.
Chế độ ăn khỏe mạnh
Hàng ngày, não bộ cần cung cấp một lượng calori nhất định để duy trì hoạt động và nguồn năng lượng này được lấy chủ yếu từ thức ăn. Một chế độ ăn tốt cho người bệnh Alzeimer sẽ phải đảm bảo được vấn đề cung cấp đủ calori cùng các yếu tố thiết yếu khác (như các yếu tố vi lượng, các chất điện giải, các vitamin…). Trong chế độ ăn nên đảm bảo đủ các thành phần như rau xanh: cải, cải bắp, súp lơ xanh… vì những loại rau lá có màu xanh mà theo một số nghiên cứu, được cho là có thể giúp ngăn chặn quá trình suy giảm nhận thức của não bộ. Cũng nên cho người bị bệnh Alzeimer ăn những loại thực phẩm giàu acide béo omega-3 như cá hồi và một số loài cá sống ở vùng nước lạnh khác như cá bơn, cá ngừ, cá thu; các loại hạt đậu, hạt lanh và dầu thực vật như dầu oliu. Theo Hiệp hội bệnh Alzheimer, một số loại quả có màu vỏ sậm như quả dâu, mận, cam, nho đỏ, quả cherries… chứa nhiều chất chống ôxy hóa có nguồn gốc tự nhiên nên rất hữu ích cho não bộ người bị bệnh này. Một số nghiên cứu gần đây cũng cho thấy, cà phê và chocolate có thể được sử dụng như là một liệu pháp điều trị hỗ trợ bệnh Alzeimer do có chứa nhiều yếu tố chống ôxy hóa và từ đó giúp tăng cường trí nhớ. Dầu ôliu siêu nguyên dạng (chưa được chế biến dưới bất kỳ hình thức nào) chứa một chất gọi là oleocanthal có thể thúc đẩy quá trình sản xuất một số protein và enzym có vai trò quan trọng trong việc làm tan các mảng amyloid - là yếu tố có liên quan tới bệnh Alzheimer. Dầu dừa ép siêu nguyên dạng (không có cholesterol và các axit béo phân nhánh) cũng được cho là có thể tăng cường khả năng sử dụng insulin của cơ thể để làm giảm đường huyết, tăng HDL (một loại cholesterol có lợi), hỗ trợ chức năng tuyến giáp và hoạt động như một chất kháng khuẩn, chống ôxy hóa tự nhiên và đương nhiên, cũng nên được sử dụng làm thực phẩm cho người bị bệnh Alzeimer. Bên cạnh đó, trong khẩu phần ăn của người bị bệnh Alzeimer cũng nên được cung cấp đủ các chất như axit folic, vitamin B12, B1, D, E, coenzyme Q10 và magne. Người bệnh Alzeimer không nên ăn mỡ động vật, thịt có màu đỏ (thịt trâu, bò, cừu…), thức ăn nhanh, đồ rán hoặc nướng, thực phẩm đóng hộp, các loại thực phẩm đã qua quá trình chế biến kiểu công nghiệp và tuyệt đối không hút thuốc lá, không lạm dụng rượu bia.
Kích thích trí óc
Có một số phương pháp giúp kích thích não bộ hoạt động, làm giảm quá trình suy giảm nhận thức trong bệnh Alzheimer. Thứ nhất là nên cố gắng học tập những cái mới như học ngoại ngữ, luyện tập âm nhạc, đọc sách báo hoặc tạo dựng những thói quen tốt. Bạn càng chịu khó học tập, não bộ của bạn càng được bảo vệ. Thứ hai là thường xuyên luyện trí nhớ, giải các câu đố khó, các ô chữ, luyện tập não bộ với qui tắc 5 W (Who: ai, What: cái gì, Where: ở đâu, When: khi nào, Why: tại sao). Cũng có thể rèn trí nhớ bằng cách đi vào những khu vực mới và cố gắng để không bị lạc.
Ngủ đầy đủ và ngon giấc
Những giấc ngủ ngon giúp não bộ nghỉ ngơi và hồi phục chức năng sau một ngày dài căng thẳng và mệt mỏi. Ngủ sâu, không mộng mị không những làm cho cơ thể khỏe mạnh mà còn giúp suy nghĩ rõ ràng, rành mạch và nhanh. Muốn có những giấc ngủ ngon, nên có lịch ngủ vào một giờ nhất định, tranh thủ ngủ trưa đều đặn, chọn địa điểm nghỉ ngơi yên tĩnh, tập thói quen làm một số động tác thư giãn trước khi ngủ như tắm nước nóng, đọc sách hoặc căng giãn cơ thể. Nếu bạn đang bị khó ngủ do căng thẳng, lo lắng, hãy rời phòng ngủ ra ngoài hoặc sang phòng khác đọc sách hoặc thư giãn khoảng 20 phút trước khi ngủ lại.
Kiểm soát stress
Stress luôn là nguyên nhân ảnh hưởng nặng nề đến chức năng nhớ của não bộ hay nói cách khác, làm tăng độ nặng của bệnh Alzheimer. Có một số phương pháp kiểm soát hữu hiệu stress như thở sâu, hít thở chậm, thở bằng bụng để giúp tăng cường ôxy lên não; thường xuyên tham gia vào những hoạt động có tính chất thư giãn như đi bộ, nuôi chăm động vật, cây cảnh, tập yoga... Tham gia vào các hoạt động xung quanh là phương pháp tốt để thư giãn tâm hồn.
Tham gia các hoạt động xã hội
Mỗi cá thể chúng ta sống không thể tách rời xã hội. Để phòng chống sa sút trí tuệ, hãy tham gia tích cực các hoạt động xã hội như những chương trình tình nguyện, các hoạt động nhân đạo từ thiện; gia nhập các câu lạc bộ, các tổ chức xã hội, các lớp thể thao, văn hóa; thường xuyên tới các tụ điểm xã hội văn hóa như công viên, nhà hát, rạp chiếu phim; gia nhập các mạng xã hội như facebook… Những hoạt động liên tục sẽ giúp duy trì sức khỏe thể chất và nâng cao năng lực tinh thần, chống thoái hóa và sự xuống cấp trí nhớ của chính bạn.
Tiến sĩ, Bác sĩ Vũ Đức Định
