vẫn luôn tự nhắc nhở phải ăn nhanh, ngủ ít, tiết kiệm đến từng phút để tiếp tục hành trình thầm lặng của mình.
Hình ảnh đồng đội luôn thôi thúc
Những ngày đầu tháng 8/2017, vừa trở về từ hành trình lặn lội qua các nghĩa trang ở Tây Ninh, Bình Dương, Bình Phước... nhưng ông Sính không dám ngã lưng xuống giường. Lật đật bê chậu nước lạnh đặt bên bàn làm việc của mình, ông bảo: “Lúc nào mắt có hiện tượng díu lại thì nhúng mặt vào nước cho tỉnh. Cả ba lô tài liệu ghi chép này không lọc ra và phân tích thì có ngủ cũng không ngon giấc được. Ngủ nhiều cũng là có tội với đồng đội, có lỗi với lương tâm. Với lại 12 năm nay hầu như ngày nào cũng rong ruổi qua các vùng đất, các chiến trường xưa nên quen tranh thủ ngủ gật trên xe đò rồi”.
Ông Đào Thiện Sính nói về cách giải mã các dấu vết mờ trên bia mộ.
Đi nhiều nơi, trải qua bao biến cố, thăng trầm nhưng hình ảnh những đồng đội đã hy sinh vì đất nước hằn sâu trong ý nghĩ, mỗi lần nhắc đến cảm xúc lại như vỡ òa. Sinh ở tỉnh Hải Dương, năm 1967 ông Sính xung phong vào chiến trường miền Nam. Với nhiều sáng kiến xuất sắc về thông tin liên lạc, ông được biên chế vào Đoàn 4, Bộ Tư lệnh Thông tin, trực tiếp chiến đấu ở mặt trận Tây Nguyên, Đông Nam Bộ. Năm 1975 được tổ chức cho đi đào tạo bài bản về ngành thông tin nhưng năm 1979 ông lại tiếp tục xung phong vào mặt trận Tây Nam với một ước nguyện cháy bỏng: Đã quen lội suối, băng rừng. Đã quen cầm súng và luôn sẵn sàng đến nơi gian nguy nhất sát cánh cùng đồng đội. Năm 1983, ông xuất ngũ xung phong về huyện miền núi Khánh Vĩnh làm cán bộ bưu điện huyện.
Luôn thường trực ý nghĩ sự trở về của mình là điều kỳ diệu, may mắn nên sau những giờ làm việc mẫn cán ở bưu điện, đêm về ông Sính lại miệt mài lục lọi ký ức về từng địa điểm, khoảnh rừng nơi xưa kia có đồng đội của mình hy sinh, có người chỉ vừa kịp gặp mặt. Liên tục trăn trở cho đến khi hình ảnh những người mẹ, người vợ... có chồng, con hy sinh mà chưa tìm được mộ ngày đêm trỗi dậy trong ý nghĩ, ông Sính quyết định khoác ba lô lên đường tìm kiếm và kết nối.
Hàng ngàn ngôi mộ liệt sĩ (LS) trải dài từ Quảng Trị đến Mũi Cà Mau chưa tìm được thân nhân, ông Sính đến chụp hình, ghi chép cẩn thận để viết thư báo tin. Vạch tấm lưng chi chít vết bầm, ông Sính thổ lộ: “Vắt với muỗi cắn đấy. Khi chưa nghỉ hưu thì mỗi năm đi tìm kiếm và kết nối trong các ngày cuối tuần. Còn 10 năm nay thì ít khi ở nhà lắm. Ngủ rừng mãi, vắt cắn riết thành quen. Cũng may vợ con gom tiền làm rẫy lại cho có cái làm lộ phí”.
Giải mã các dấu vết mờ
Hành trình giúp hàng trăm gia đình tìm kiếm được mộ phần người thân là LS, ông Sính đã thuần thục cách giải mã nhiều dấu vết mờ trên bia mộ. Chỉ vào dòng tên LS Nguyễn Văn Phu trong cuốn sổ dày cộm của mình, ông Sính kể: Tôi lăn lộn vào Tây Ninh thì được địa phương xác nhận mộ LS Phu vẫn chưa tìm được thân nhân. Trên bia chỉ đúng có họ tên và hai chữ “am ha”. Lập tức ông Sính nhớ đến hai câu thơ của Xuân Diệu là; Anh về Ấm Thượng tìm em/ Nhà tranh một túp, hương đêm một vùng. Xâu chuỗi thêm với các dữ liệu về địa lý, lịch sử, ông Sính giải mã ra ngay, có Ấm Thượng thì phải có Ấm Hạ. Vậy, quê của LS Phu ở Ấm Hạ, đó là một vùng quê của Phú Thọ. Ngay trong đêm ấy, ông Sính đã viết và gửi 401 lá thư về các thôn xóm, các hội cựu chiến binh, chính quyền từ thôn đến tỉnh ở Phú Thọ thông tin có một LS Nguyễn Văn Phu đang ở Tây Ninh. Ít ngày sau gia đình LS Phu vào nhận mộ phần và được cơ quan chức năng cho xét nghiệm ADN chính xác 100%.
Ông Sính nói về cách giải mã các dấu vết mờ trên bia mộ.
Nhiều trường hợp trên bia mộ chỉ có tên và ký hiệu như: HT, LS, BKT, QB... mà không có thêm bất kỳ thông tin nào khác, ông Sính nghĩ ngay đến ký hiệu các hòm thư đơn vị thời chiến tranh. Tra cứu trong cuốn từ điển riêng về các ký hiệu của mình đã thống kê được trong suốt hơn 20 năm làm bưu điện, ông Sính dần giải mã và tìm ra được quê quán các LS rồi thâu đêm viết thư tìm kiếm.
Dẫu vậy, có trường hợp mất 2 đêm giải mã nhưng ông Sính cũng phải viết đến 7.000 lá thư mới tìm được thân nhân của mộ phần LS. Tiêu biểu như trường hợp LS Nguyễn Văn Bảy hy sinh ở Đức Phổ (Quảng Ngãi). Ông Sính giải mã ký hiệu mờ trên bia thì là quê ở Thường Tín (Hà Tây cũ) nhưng lại nhập ngũ ở Lạng Sơn. Bởi khi báo tin tìm kiếm phải gửi đi cả hai tỉnh. Sau nhiều khâu sàng lọc, đấu nối thông tin cuối cùng cháu ruột của LS Nguyễn Văn Bảy là ông Nguyễn Chiến Hạm cũng đã được ông Sính dẫn đến nhận mộ. Ông Hạm chia sẻ rằng: Cách phân tích, tư vấn và động viên, lý giải của ông Sính rất khoa học. Từ đó gia đình phối hợp với các cơ quan chức năng xét nghiệm ADN rất thuận lợi, nhanh chóng. Hàng loạt trường hợp khác cũng nhờ sự nhanh nhạy trong giải mã các dấu vết này mà ông Sính đã tìm được thân nhân cho các mộ phần.
Công việc thầm lặng này như có nhân duyên kỳ diệu mà chính ông Sính cũng không cắt nghĩa được. Đó là lần vừa giải mã xong các ký hiệu trên bia mộ của LS Nguyễn Đức Bính ở Nghĩa trang Trường Sơn. Trong lúc đang tất tưởi đi gửi thư báo tìm thân nhân thì va quệt phải người đàn ông xa lạ là Nguyễn Đức Thịnh. Anh Thịnh đang đi tìm mộ phần chú ruột của mình là LS suốt bao năm nay nhưng vẫn chưa tìm thấy. Đối chiếu lời kể của anh Thịnh với các thông tin giải mã của ông Sính thì hoàn toàn khớp nhau. Sau khi xét nghiệm AND thì hai người vỡ ra sung sướng vì mộ phần LS Bính chính là chú ruột anh Thịnh.
Khát vọng không phải cho mình
Niềm hạnh phúc giản dị xóa tan bao nhọc nhằn của ông Sính trong những lúc ngủ thiếp dưới các tán rừng là điện thoại reo mà người gọi đến là thân nhân của các LS báo đã tìm được mộ phần theo thư báo của ông Sính.
Cảm phục trước hành trình của ông Sính, Thượng tá Hà Teng, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh huyện Khánh Vĩnh khẳng định: Địa phương chúng tôi luôn ghi nhận ông Sính là tấm gương sáng tạo và dốc cạn sức lực, tiền của vì đồng đội. Có lần cả năm ông ấy mới về nhà được vài chục ngày, lên cơn sốt hầm hập mà miệng vẫn ú ớ đòi đưa bút với sổ để ghi chép các thông tin về đồng đội.
Lôi cuốn sổ gối đầu giường, ông Sính bày tỏ khát vọng: Theo ghi chép của tôi, đến thời điểm này, trong hơn 200 nghĩa trang LS của cả nước còn khoảng 6.000 mộ phần LS chưa có thân nhân đến nhận. Các bia mộ này hầu hết chỉ có tên, không có quê. Các ký hiệu cũng mờ lắm. Chỉ mong còn sức để giải mã và viết thư báo tin cho các thân nhân đến tìm. Nếu một ngày không còn sức đi lại, viết thư báo tin được nữa tôi cũng mong được chia sẻ tất cả các thông tin, kinh nghiệm mình có được cho các cơ quan, tổ chức muốn tìm kiếm thân nhân cho những ngôi mộ vô danh.