Hãy cho họ - những người không may mắc phải căn bệnh tâm thần, đặc biệt là tâm thần phân liệt - quyền lợi được là người bệnh để họ được điều trị đến nơi đến chốn. Hãy quan tâm chăm sóc họ, không kỳ thị mà cảm thông với họ, tạo điều kiện cho họ được ổn định trong một môi trường thân ái... Đó chính là hành động thiết thực nhân ái của chúng ta để bảo vệ người bệnh tâm thần cũng như bảo vệ bình yên cho chính chúng ta và cộng đồng xã hội.
Thảm án kinh hoàng
Trong cơn hoang tưởng kéo dài dai dẳng không được điều trị kịp thời, cộng thêm yếu tố ngoại cảnh tác động, Phạm Duy Quý (SN 1993) trú tại thôn Ngoại Đàm, xã Phượng Hoàng, huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương đã dùng dao rựa chém chết cả gia đình mình gồm cha đẻ là anh Phạm Duy Tuấn (SN 1963), mẹ đẻ Nguyễn Thị Thơm (SN 1968), bà nội Nguyễn Thị Lan (SN 1932) và người chị họ là Phạm Thị Hằng (SN 1987) rồi bản thân tự sát trong nhà tạm giam của Công an tỉnh Hải Dương sau 2 ngày gây án. Vụ thảm án kinh hoàng này đã gây chấn động dư luận và mang lại nỗi hoang mang lo sợ cho người dân về tình trạng người bệnh tâm thần hiện nay. Vậy làm thế nào để những bệnh nhân tâm thần không còn nguy cơ phạm tội? Đó là nỗi trăn trở của các nhà quản lý, chuyên môn và của toàn xã hội.
Nguyên nhân và giải pháp
Nguyên nhân sâu xa dẫn tới cả một gia đình chết thảm một cách bất ngờ, vô lý chính là quyết định sai lầm của cha mẹ Phạm Duy Quý khi đã không cho Quý đi bệnh viện chuyên khoa tâm thần khám chữa ngay khi phát hiện ra con trai mình có những biểu hiện tâm lý và hành vi khác thường. Việc tự mua thuốc chữa cho Quý cũng hết sức nguy hiểm. Nếu dùng thuốc không phù hợp với bệnh, không đúng liều và đúng cách có thể làm cho bệnh trở nên nặng hơn. Trường hợp này, việc nghiện chơi game của Quý cũng là một trong những nguyên nhân gây bệnh và làm cho bệnh ngày càng trở nên trầm trọng. Do hiểu biết của người dân về căn bệnh tâm thần, đặc biệt là tâm thần phân liệt còn rất mơ hồ nên hầu hết mọi người không hiểu và không thể lường trước được hậu quả nghiêm trọng mà căn bệnh này có thể gây nên.
TS. Ngô Văn Vinh - Viện trưởng Viện Pháp y Tâm thần Trung ương cho biết: Hầu hết những vụ án do bệnh nhân tâm thần gây ra mà Viện Pháp y Tâm thần đang quản lý và điều trị bắt buộc đối tượng gây án đều do người bệnh không được điều trị hoặc điều trị không đến nơi đến chốn. Bệnh tâm thần, đặc biệt là tâm thần phân liệt thường có xu hướng trở thành mạn tính. Nếu người bệnh được điều trị ổn định rồi mà không tiếp tục được điều trị duy trì và được bác sĩ theo dõi thường xuyên để chỉnh thuốc, chỉnh liều khi cần thiết thì bệnh có thể tái phát bất kỳ lúc nào và có xu hướng ngày càng trầm trọng hơn. Hệ thống dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần tại cộng đồng của nước ta hiện nay còn chưa phát triển như các nước tiên tiến trên thế giới. Vì thế, cần phải đẩy mạnh công tác truyền thông giúp người dân trang bị cho mình một số kiến thức cơ bản để có thể phát hiện sớm căn bệnh tâm thần và kịp thời đưa người bệnh đến những cơ sở chuyên khoa tâm thần gần nhất để chữa trị và chăm sóc. Cần xóa bỏ mọi mặc cảm, thành kiến của người dân về căn bệnh này. Bệnh tâm thần hoàn toàn không đáng sợ nếu người bệnh được phát hiện sớm và đưa đi chữa trị kịp thời tại các cơ sở y tế chuyên khoa tâm thần. Ngoài thầy thuốc, mọi người, đặc biệt là những người thân trong gia đình cần cảm thông chia sẻ giúp đỡ người bệnh tâm thần khi cần thiết. Cần hiểu những suy tư vướng mắc và cả những suy nghĩ tư duy lệch lạc của họ để giúp họ vượt qua được những cơn hoang tưởng, ảo giác chi phối, nhận thức được đúng đắn hiện thực khách quan, giúp họ hồi phục lại tư duy để có thể tiếp tục học tập, lao động trở thành những công dân có ích cho bản thân, gia đình và xã hội. Đối với những bệnh nhân nặng, khó hồi phục rất cần được quản lý chặt chẽ và có chế độ điều trị, chăm sóc đặc biệt tại các cơ sở y tế chuyên khoa tâm thần lâu dài cho đến khi tạm thời ổn định. Cần điều trị bắt buộc đối với những bệnh nhân nặng có nguy cơ gây án cao trước khi họ có thể phạm tội. Đó là cách tốt nhất để phòng tránh và ngăn ngừa mọi hành vi nguy hiểm do người bệnh tâm thần có thể gây ra cho gia đình, người thân, cộng đồng xã hội và chính bản thân họ...
Trên thực tế, rất nhiều người mắc phải căn bệnh tâm thần phân liệt hiện đang học tập và lao động rất tốt. Họ vừa điều trị vừa đảm nhiệm công việc của mình. Có người là bác sĩ, kỹ sư, nghệ sĩ..., thậm chí có người là tiến sĩ. Đương nhiên họ phải nỗ lực rất nhiều để vượt lên bệnh tật và hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình. Họ rất cần sự cảm thông giúp đỡ của đồng nghiệp, của gia đình và đặc biệt là các thầy thuốc, các bác sĩ tâm lý luôn bên cạnh kịp thời uốn nắn và nâng đỡ tinh thần cho họ.
Theo các chuyên gia y tế, bệnh nhân tâm thần ở nước ta đang có xu hướng ngày càng gia tăng do áp lực công việc, ô nhiễm môi trường, tai nạn thương tích, sự chuyển dịch cơ cấu bệnh lý và tỷ lệ nghiện ma túy, nghiện rượu, nghiện game ngày một tăng. Ngay trong khối học sinh sinh viên cũng đã có tới hơn 20% có vấn đề về sức khỏe tâm thần. Theo thống kê chưa đầy đủ, cả nước hiện có trên 13 triệu người (chiếm 15% dân số) đã và đang mắc 10 chứng rối loạn tâm thần. Đây là một tỷ lệ khá cao. Song tỷ lệ bác sĩ chuyên khoa tâm thần của nước ta còn rất thấp, chưa đáp ứng được nhu cầu, vì thế rất cần sự quan tâm của Nhà nước trong vấn đề đưa ra những chính sách ưu tiên khuyến khích tuyển dụng và đào tạo bác sĩ chuyên khoa tâm thần và các chuyên gia tâm lý phục vụ sức khỏe tâm thần cộng đồng. Đồng thời, cần cải cách chế độ quản lý các bệnh nhân tâm thần, cơ chế quản lý đối tượng tâm thần sau khi điều trị ổn định, chế độ quản lý đối với đối tượng tâm thần điều trị bắt buộc... để có thể hạn chế tối đa việc bệnh nhân tâm thần bị tái phát bệnh và gây ra những hành vi nguy hiểm cho cộng đồng xã hội.
Sự vào cuộc của các cấp chính quyền địa phương trong vấn đề quan tâm giúp đỡ những gia đình có người mắc bệnh tâm thần là vô cùng cần thiết. Địa phương cần chủ động có chương trình tuyên truyền trên loa phóng thanh giúp cho cộng đồng xóa bỏ đi mọi thành kiến về căn bệnh tâm thần, tư vấn, động viên gia đình người bệnh đưa con em mình đi chữa bệnh và tạo điều kiện giúp đỡ người bệnh lao động và học tập khi họ đã được điều trị bệnh ổn định trở về địa phương, giúp họ tái hòa nhập cộng đồng.
Bài và ảnh: Nguyễn Minh Tuấn
