Giáo dục là nền móng của bất kỳ quốc gia nào để có những con người đủ nhiệt huyết và tri thức làm chủ xã hội, gìn giữ và phát triển quốc gia đó. Sau Cách mạng Tháng Tám, bên cạnh diệt giặc đói, việc diệt giặc dốt đã tạo cho dân tộc một sức mạnh mới khi chính quyền còn non trẻ đủ sức bước vào cuộc kháng chiến chống Pháp. Thời chống Mỹ cứu nước, giáo dục đã góp phần không nhỏ trong công cuộc thống nhất đất nước.
Nhưng chục năm gần đây, dường như giáo dục thiếu một tầm vóc mới trong hoàn cảnh mới với những cải cách liên tục từ chữ viết đến sách giáo khoa rồi đến thi cử. Nét chữ mềm mại xưa bỗng cứng đơ sau phải sửa lại. Dạy chữ a trước hay chữ e trước đã thành chuyện buồn và cười. Sách giáo khoa thay và bổ sung liên tục khiến không thể có “tủ sách dùng chung” như xưa tiết kiệm cho người nghèo!
Gần đây, chuyện thi cử cũng làm nóng dư luận. Chỉ sau mươi ngày công bố trường ĐH, CĐ được tự chọn môn thi tuyển sinh, nghĩa là không còn ràng buộc về khối thi truyền thống, Bộ GD-ĐT lại vừa yêu cầu các trường sử dụng kết quả kỳ thi quốc gia! Sự thay đổi bất ngờ của Bộ GD-ĐT dù được lý giải cặn kẽ là “vì thí sinh” nhưng vẫn khiến nhiều thí sinh, phụ huynh và cả đội ngũ giáo viên thấp thỏm như ngồi trên lửa không biết sẽ còn bất ngờ nào tiếp theo?
Khi Bộ GD-ĐT quyết định sẽ áp dụng một kỳ thi quốc gia duy nhất thay vì thí sinh vừa thi tốt nghiệp phổ thông lại lao vào kỳ thi ĐH ngay sau đó 1 tháng đã được dư luận hoan nghênh, trước hết là tiết kiệm được tiền của và công sức. Sự lãng phí một cách vô lý của hai kỳ thi quốc gia tồn tại suốt bao nhiêu năm qua đã kết thúc dù muộn, nhưng muộn còn hơn không! Thế nhưng, bớt một kỳ thi nào thì hình như Bộ GD&ĐT lại... chọn ngược. Đáng lẽ cần bỏ kỳ thi Tốt nghiệp phổ thông thì lại giữ. Đã là kiến thức và chương trình phổ thông thì chỉ cần thầy cô giáo trường phổ thông các cấp xét tốt nghiệp. Thi là tuyển chọn có tính loại trừ thì ĐH và CĐ mới cần thi để tuyển chọn học sinh có khả năng nghề nghiệp tiếp tục học, tạo ra đội ngũ lao động cho đất nước.
Ngay cả chuyện “chọn ngược” này xã hội cũng đành chấp nhận vì dù sao cũng giảm bớt căng thẳng, lãng phí khi một kỳ thi làm hai nhiệm vụ vừa công nhận tốt nghiệp, vừa làm căn cứ xét tuyển ĐH. Vậy mà kỳ lạ thay, ngay sau quyết định có vẻ quyết đoán của Bộ GD&ĐT, hàng triệu thí sinh, hàng triệu gia đình có con em sắp sửa bước vào kỳ thi tuyển sinh mới lại tiếp tục phập phồng lo âu. Vẫn biết Bộ GD&ĐT không thể không thận trọng cho một quyết sách lớn khi phương án một kỳ thi quốc gia được lựa chọn sau khi tổng hợp ý kiến đến hơn một triệu người, từ giám đốc các sở GD-ĐT, hiệu trưởng các trường ĐH, CĐ cho đến học sinh phổ thông.Thế nhưng sự thận trọng ấy vẫn luẩn quẩn trong tư duy xin - cho đầy quan liêu mà không bắt đầu từ sự lăn lộn với thực tế. Sự trở lại của khối thi truyền thống có thể làm an lòng nhiều thí sinh đang thấp thỏm không biết trường mình dự thi có xáo trộn gì về môn thi không - nhưng đã làm lộ ra những phán quyết vội vàng cho một chủ trương lớn của ngành giáo dục.
Có thể thấy giáo dục đang lúng túng giữa đổi mới và truyền thống khi thiếu một chiến lược thiếu rành mạch, rõ ràng.
Một quyết sách phải thuyết phục được dư luận nếu hướng đi rõ. Thiếu một tầm chiến lược, giáo dục chỉ như con thuyền giữa biển cả lo giải quyết tình thế mà chưa biết đến đích nào. Với sự nghiệp “trăm năm trồng người”, một chiến lược dài hơi cần lắm thay để người dân tin vào ngành giáo dục! Khi những người có trách nhiệm trong ngành giáo dục chưa thể hiện được quyết tâm và bản lĩnh đổi mới của mình thì niềm tin vẫn chỉ là ánh lửa heo hắt phía xa và công cuộc đổi mới giáo dục vẫn bập bênh trên những con sóng, luẩn quẩn mãi, khó đổi thay để có được diện mạo mới.
Lê Quý Hiền