Tục cúng làng, cúng xóm, cúng tổ nghề... Nói chung là cúng xóm thường tổ chức vào dịp Tết Nguyên đán, sau một năm bươn chải, làm ăn vất vả. Tại buổi lễ này, những người trong cộng đồng dân cư, làng xóm, cùng làng nghề từ già trẻ, gái trai đến thiếu niên, nhi đồng cùng nhau mong ước năm mới thôn xóm an lành, no ấm, hạnh phúc và là dịp gặp gỡ nhau hàn huyên về những gì đã trải qua trong năm, cùng bàn bạc để năm mới làm ăn khấm khá hơn. Đây cũng là dịp để trẻ em trong xóm được vui chơi, làm quen với nhau không phân biệt giàu nghèo, dân tộc...
Tuy nhiên, ngày nay do kinh tế phát triển, đời sống nhân dân được cải thiện, cuộc sống sung túc, no đủ hơn và nhiều nơi lại tiếp tục tổ chức... cúng xóm, cúng làng. “Phú quý sinh lễ nghĩa”- câu tục ngữ người xưa để lại quả không sai. Việc cúng xóm hiện nay không chỉ ở thôn quê mà phổ biến khắp chốn thị thành, kể cả các khu căn hộ hạng sang, đâu đâu cũng tổ chức cúng xóm. Cúng xóm ở thành thị hiện nay cũng có ý nghĩa tương tự vùng thôn quê là mong khu phố an lành, hạnh phúc và là dịp để những người láng giềng có khi “cả năm không thấy mặt nhau” nhưng trong ngày cúng xóm, liên hoan cuối năm được ngồi lại cùng nhau trò chuyện, hỏi thăm nhau, bởi vì có khi Tết đến cũng không có thời gian sang chúc Tết lẫn nhau, thậm chí là dịp để biết láng giềng của mình làm nghề gì...
Tuy vậy, bên cạnh những cộng đồng dân cư tổ chức cúng xóm đầm ấm ý nghĩa, vui vẻ, đoàn kết trong những ngày xuân thì có một số nơi việc để lại nhiều điều tai tiếng không tốt. Trước hết, việc tổ chức liên hoan, xa xỉ tốn kém nên nhiều nơi thu tiền quá cao, làm cho một số gia đình lao động nghèo khó khăn càng thêm bận tâm, nhất là vào dịp cuối năm, Tết đến, xuân về. Nếu không tham gia thì sợ làng xóm dị nghị nhưng tham gia thì phải chạy tiền đóng góp. Nhiều khu dân cư còn ra sức tranh đua, để xem ai tổ chức to hơn ai. Ngoài ra, có nơi tổ chức cúng xóm ngay trên đường phố nên dẫn đến lộn xộn, mất trật tự, thậm chí nhiều nơi còn ngăn cả đường phố để làm địa điểm tổ chức cúng xóm làm gây mất an toàn giao thông. Đồng thời, tổ chức tụ tập ăn uống, hát hò suốt ngày đêm ảnh hưởng đến trật tự thôn xóm, thậm chí đám thanh thiếu niên còn bày ra các trò không lành mạnh như đánh bài, cá độ... làm người già phải phiền lòng.
Thiết nghĩ, các cộng đồng dân cư cần quan tâm nhiều đến việc tổ chức cúng xóm sao cho có ý nghĩa chứ không nên quá rầm rộ, phô trương lãng phí và chạy đua theo kiểu con gà tức nhau tiếng gáy. Mặt khác, cần tránh tình trạng tổ chức lộn xộn ngay trên đường phố gây mất an ninh trật tự khá phổ biến như hiện nay. Chính điều này làm mất đi ý nghĩa tích cực, văn hóa của việc cúng xóm, liên hoan làng.
Phạm Văn Chung (Sở Tư pháp tỉnh Kon Tum)