Nhiều bà mẹ hiện nay cân trẻ thường xuyên, đều đặn nhưng không biết đánh giá sự phát triển của con mình. Trong khi đó, việc theo dõi tăng trưởng của trẻ ngay tại nhà lại rất dễ làm thông qua “con đường sức khỏe” và nó giúp các bà mẹ chăm sóc và nuôi dưỡng con mình tốt hơn.
Cấu tạo của biểu đồ tăng trưởng
Các dòng kẻ ngang của biểu đồ phát triển (BĐPT) tương ứng với mức cân nặng theo kilogam ghi ở hai bên, khoảng cách giữa các dòng kẻ ngang tương ứng 0,5kg.
Trên BĐPT các đường kẻ dọc, đậm tạo thành 5 khối liền nhau. Phía dưới mỗi khối có ghi thứ tự của 5 năm đầu tiên cuộc đời trẻ, mỗi tháng có 12 cột dọc ứng với 12 tháng. Phía dưới mỗi cột dọc dùng để ghi tháng, năm, tính từ khi trẻ ra đời đến khi trẻ 5 tuổi.
 |
Có hai đường cong đứt quãng chia biểu đồ thành 3 vùng có màu khác nhau: 2 vùng màu xanh (nõn chuối, nước biển) và màu trắng ở phía dưới góc bên.
Cách sử dụng biểu đồ phát triển
Lập lịch theo tháng cho trẻ: Ghi tháng, năm sinh của trẻ vào phần trống cột dọc thứ nhất (in sẵn số 1). Từ cột thứ 2 trở đi ghi các tháng tiếp theo tháng sinh cho đến hết năm đó (đến hết tháng 12, năm trẻ sinh). Cứ như thế chuyển sang năm sau tiếp các tháng 1 đến tháng 12. Các tháng đầu tiên của năm thì ghi thêm tên của năm đó. Lập lịch tháng tuổi cho trẻ phải liên tục đến hết 60 tháng, mỗi cột ghi 1 tháng không bỏ sót.
Cân trẻ: Cần dùng cân có độ chính xác để cân trẻ, có thể dùng cân đồng hồ hoặc cân tròn treo. Trước khi cân, cần kiểm tra độ nhậy và chỉnh thăng bằng.
Cách cân: Đặt trẻ nằm hoặc ngồi ngay ngắn và an toàn trong nôi hoặc túi cân, điều chỉnh quả cân, đọc nhanh kết quả, trừ bì ngay trọng lượng của nôi, quần áo... và ghi kết quả theo kg với một số lẻ (ví dụ 9,6kg). Nên cân vào một thời điểm, một ngày cố định trong tháng và cùng một loại cân để tránh bị sai số (đo khoảng cách lần cân, sau khi ăn hoặc trước khi ăn). Chỉ nên dùng một chiếc cân, cân có độ chính xác cần thiết để cân trẻ.
Đánh dấu cân nặng và vẽ đường biểu diễn trên biểu đồ
BĐPT dùng để theo dõi cân nặng của trẻ dưới 5 tuổi. Cân mỗi tháng 1 lần cho trẻ từ 0-2 tuổi. Trẻ từ 3-5 tuổi cân 2 lần/năm. Sau mỗi lần cân, bà mẹ chấm cân nặng trên biểu đồ. Vị trí của đầu chấm là dao điểm của 2 đường:
* Đường dọc xuất phát từ giữa cột tháng cân (tên tháng đã ghi sẵn ở dưới mỗi cột dọc).
* Đường ngang xuất phát từ cân nặng (tương ứng số cân hàng kẻ ngang).
* Giao điểm hai đường tượng trưng cho số cân tương ứng với tháng cân đó. Dấu chấm lần cân sau với lần cân trước dược nối lại với nhau làm thành đường biểu diễn phát triển cân nặng hay còn gọi là “con đường sức khỏe” của trẻ.
Biểu đồ phát triển nói lên điều gì?
Nhìn vào BĐPT, chúng ta có thể biết được diễn biến sự phát triển của trẻ, cụ thể là:
* Nếu trẻ tăng cân (biểu đồ đi lên) là bình thường - bà mẹ đã chăm sóc và nuôi dưỡng con mình tốt.
* Nếu trẻ không tăng cân (biểu đồ nằm ngang) là dấu hiệu báo động về sức khỏe và nuôi dưỡng trẻ không tốt. Lúc này cần phải tìm nguyên nhân. Những nguyên nhân có thể là:
- Trẻ chưa được ăn đủ, thiếu chất (số bữa, số lượng mỗi bữa ăn và chất lượng bữa ăn chưa bảo đảm...);
- Có thể trẻ đã ăn đủ so với nhu cầu, nhưng do chơi đùa nhiều nên trở nên thiếu, cần cho trẻ ăn thêm;
- Trẻ đang bị bệnh nhưng chưa phát hiện được;
- Do trước đó cháu bị sụt cân, nay chưa hồi phục.
* Nếu trẻ giảm cân (biểu đồ đi xuống) là dấu hiệu nguy hiểm, cần tìm nguyên nhân để có cách xử lý đúng, kịp thời và nhanh chóng. Thường trẻ sẽ phục hồi và tăng cân khi được chăm sóc chu đáo, chữa bệnh kịp thời và sẽ ăn bù sau khi khỏi bệnh.
Các bà mẹ cần lưu ý 2 điểm:
* Chiều hướng của đường biểu diễn cân nặng quan trọng hơn vị trí đầu chấm.
* Sự tăng cân quan trọng hơn số cân nặng tại bất cứ thời điểm nào.
Cách ghi chép khác trên biểu đồ
* Ghi chép về bệnh tật, can thiệp của y tế (uống vitamin A liều cao, tiêm chủng...) ghi ở phía trên con đường sức khỏe trong cột dọc của tháng tương ứng, vẽ mũi tên chỉ xuống.
* Ghi chép các mốc của quá trình dinh dưỡng: bú mẹ, thời gian bắt đầu ăn bổ sung, tháng cai sữa... ghi ở phía dưới vào tháng tương ứng.
BS. Thanh Vân