Dùng thuốc tránh thai khẩn cấp không còn là điều xa lạ với phụ nữ hiện nay. Đối tượng dùng thuốc ngày càng mở rộng, không chỉ ở chị em đã có gia đình mà còn là cứu cánh cho nhiều thiếu nữ trẻ tuổi, chưa có chồng. Điều đáng nói là những viên thuốc tránh thai khẩn cấp (TTKC) được các bạn trẻ lạm dụng giải quyết vấn đề trước mắt mà không nghĩ tới những hậu quả do tác dụng phụ và biến chứng nguy hiểm của thuốc gây ra.
Thuốc TTKC là gì?
Loại viên thuốc dùng TTKC là loại thuốc chứa progestine liều cao, có tác dụng ngăn cản hoặc làm chậm quá trình rụng trứng, ngăn chặn việc làm tổ của trứng, làm biến đổi lớp nội mạc tử cung và có khả năng ngăn ngừa sự thụ thai. Tác dụng của thuốc cũng làm cho dịch nhầy ở cổ tử cung bị đặc lại và dày lên để ngăn tinh trùng xâm nhập vào tử cung hoặc gây cản trở đường đi của tinh trùng hoặc trứng trong vòi trứng của tử cung. Thuốc được chỉ định dùng khi mới có quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp tránh thai hoặc có sử dụng bao cao su nhưng bao cao su bị thủng hay rách. Trường hợp khác nên dùng khi đang sử dụng thuốc uống ngừa thai mà quên uống từ 2 ngày trở lên hoặc đang sử dụng thuốc tiêm tránh thai mà thời gian tiêm bị chậm kỳ quy định. Ngoài ra, viên thuốc TTKC cũng được dùng khi bị cưỡng bức quan hệ tình dục.
Viên thuốc TTKC nên uống càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ. Đến ngày thứ 5 sau quan hệ tình dục vẫn có thể sử dụng thuốc TTKC nhưng theo nguyên tắc nếu uống càng sớm thì hiệu lực tác dụng của thuốc sẽ càng cao.
Mặc dù thuốc TTKC có cơ chế tác dụng như viên thuốc tránh thai thông thường (liều lượng cao gấp 4 lần) nhưng không nên sử dụng thuốc TTKC như biện pháp tránh thai thường xuyên hàng ngày mà chỉ dùng khi khẩn cấp. Theo chỉ định, thuốc TTKC chỉ dùng cho những người khỏe mạnh và không được dùng quá 2 lần trong 1 tháng. Việc lạm dụng thuốc TTKC sẽ gặp phải những tác dụng phụ và biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng lâu dài tới khả năng sinh sản.
Tác dụng phụ của thuốc TTKC
Sử dụng thuốc TTKC đôi khi gặp phản ứng phụ xảy ra như buồn nôn, nôn mửa; một vài trường hợp bị đau đầu, chóng mặt, đau bụng, mệt mỏi, căng vú... Các tác dụng phụ này có thể tự hết sau một vài ngày mà không cần can thiệp. Ngoài ra, khi dùng thuốc TTKC cũng có thể gây ra chảy máu bất thường, rong kinh, rong huyết cho tới tận chu kỳ kinh nguyệt sau và kinh nguyệt có thể có sớm hoặc chậm (rối loạn kinh nguyệt).
Sử dụng thuốc TTKC trong thời gian dài còn ảnh hưởng lớn đến đời sống tình dục. Tình trạng lãnh cảm, mất hứng, không có ham muốn tình dục… là những biểu hiện thường gặp khi lạm dụng thuốc TTKC.
Biến chứng khi dùng thuốc TTKC
Thuốc TTKC là loại thuốc nội tiết, thuộc nhóm phải cẩn trọng khi sử dụng, dùng thuốc bừa bãi không chỉ gặp tác dụng phụ mà còn gây ra nhiều biến chứng nặng nề. Dùng thuốc TTKC liên tục về lâu dài sẽ gây hạn chế sự phát triển và rụng trứng, khi ngừng thuốc thì buồng trứng cần một khoảng thời gian tương đối dài để hồi phục. Dùng quá liều còn khiến teo niêm mạc tử cung, trứng không làm tổ được dẫn tới vô sinh. Ngoài ra, chị em có thói quen dùng thuốc TTKC dễ gây ra các bệnh về gan, thận, tim mạch, ung thư vú, ung thư cơ quan sinh sản. Vì vậy, phụ nữ có bệnh tim mạch, nguy cơ ung thư thì tuyệt đối không sử dụng thuốc TTKC.
Hiệu quả thấp khi lạm dụng thuốc
Hiệu quả thực tế của thuốc chỉ đạt 85%, nếu dùng càng nhiều lần thì hiệu quả trong những lần sau càng giảm. Cụ thể, nếu sử dụng đến lần thứ ba trong cùng một chu kỳ kinh thì hiệu quả có thể chỉ còn 65% và khả năng mang thai lên đến gần 40%. Trường hợp dùng thuốc TTKC, nếu không có kinh nguyệt trở lại trong vòng 4 tuần thì có khả năng đã mang thai, vì vậy, phải đến ngay cơ sở y tế để được hỗ trợ.
Một nguyên nhân khác gây giảm hiệu quả thuốc là uống thuốc quá muộn sau quan hệ tình dục hoặc bị nôn mà không uống bù, dùng đồng thời với một số loại kháng sinh hay thuốc ngủ…
Lời khuyên cho người dùng thuốc
Thuốc là con dao hai lưỡi, đặc biệt là các thuốc nội tiết như thuốc tránh thai, ảnh hưởng của thuốc tới toàn bộ cơ thể rất lớn nên việc dùng thuốc phải hết sức cẩn trọng. Cần dùng theo đúng chỉ định, tránh lạm dụng. Nếu uống thuốc vì lý do bất khả kháng thì nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng thuốc, uống càng sớm càng tốt sau quan hệ, uống đủ liều và đúng thời gian quy định. Tốt nhất nên đi khám sức khỏe để được các tư vấn xem bản thân có được sử dụng viên thuốc TTKC không. Khi dùng thuốc thấy có các tác dụng phụ, cần dừng thuốc ngay và gặp bác sĩ để được tư vấn.
Để tránh thai có thể dùng phương pháp như dùng bao cao su, đặt vòng tránh thai, uống thuốc tránh thai hàng ngày, dựa vào chu kỳ kinh nguyệt… Tùy vào nhu cầu và thể trạng của từng người mà lựa chọn một phương pháp tránh thai phù hợp, không nên lệ thuộc thuốc.
DS. Đức Tuấn
