Cuộc đời của mỗi người chúng ta, ai cũng có những kỷ niệm vui buồn để ghi nhớ và chiêm nghiệm. Đó là những năm tháng của những năm 80 thế kỷ trước - khi đất nước ta phải vượt qua những thử thách nghiệt ngã của chiến tranh, trong đó, ngành y tế gánh vác nhiệm vụ nặng nề trong việc chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân, đặc biệt là đồng bào các dân tộc - những người đóng góp sức người, sức của cho cách mạng từ những ngày trứng nước.
Trở về sau 2 năm làm chuyên gia y tế tại Algérie, tôi được phân công theo dõi hoạt động của một số cơ sở chuyên khoa các bệnh xã hội, trong đó có Bệnh viện Nội tiết, được đặt tại cuối đường Thái Thịnh, Hà Nội. Giám đốc Bệnh viện Nội tiết lúc bấy giờ là PGS.BS. Đặng Trần Duệ.
Khám phát hiện bệnh bướu cổ. Ảnh:Văn Trang
Một sáng chủ nhật, PGS.BS. Đặng Trần Duệ đến nhà tôi với vẻ mặt không vui, đôi khi phải nén tay lên bụng vì cơn đau do căn bệnh loét dạ dày - tá tràng đang hành hạ. Cầm cốc nước lọc, ông uống vài viên ka vét - loại thuốc thông dụng thời bấy giờ - nhằm giảm thiểu cơn đau dạ dày. Tôi mời ông dùng bát chè hạt sen long nhãn để chia sẻ... Cơn đau dịu đi, ông thổ lộ những điều làm ông lo lắng, khi được tin lãnh đạo tỉnh Y có ý định giải tán xí nghiệp trộn muối iốt của tỉnh này. Nếu điều này xảy ra thì cả miền Bắc chỉ còn lại duy nhất Xí nghiệp muối iốt Quán Triều hoạt động, rất khó đáp ứng nhu cầu dùng muối iốt của các tỉnh miền Bắc, chồng chất thêm khó khăn trong việc phòng chống các bệnh do thiếu hụt iốt gây ra. Suy nghĩ một lúc, chúng tôi đi đến quyết định bằng mọi cách gặp được lãnh đạo của tỉnh Y để thuyết phục lãnh đạo tỉnh này nghĩ lại, rút quyết định giải tán Xí nghiệp sản xuất muối iốt đã dự định trước đó. Việc đó không dễ dàng, bởi đồng chí Giám đốc Sở Y tế đã làm nhưng chưa có kết quả. Hơn thế, các đồng chí lãnh đạo tỉnh rất bận rộn trong công việc, vì tại địa bàn miền núi, việc đi lại khó khăn, trải trên địa hình rộng, giao thông trở ngại, dân trí chưa cao, ngân sách còn phần lớn dựa vào sự chi viện của Trung ương. Chúng tôi hiểu được việc đổi mới tư duy là cả một quá trình, từ đổi mới nhận thức, dẫn đến cảm xúc dương tính, để cuối cùng có hành động tích cực, làm chuyển biến tình hình, đem lại lợi ích cho cộng đồng và cho xã hội...
Cuộc “hành quân” lên tỉnh Y khá vất vả, vì quốc lộ 2 khi đó chưa được nâng cấp thành đường cao tốc như bây giờ. Dọc đường, xe chúng tôi gặp không ít ổ gà, ổ voi, xóc lắm làm cho mọi người mệt phờ.
Giám đốc Sở Y tế cùng chúng tôi đến nhà một đồng chí lãnh đạo của Ủy ban tỉnh để đón Tết Trung thu. Chủ nhà tuy hơi bất ngờ vì “khách không mời mà đến” nhưng rất vui vì anh em chúng tôi lặn lội vượt qua hơn trăm cây số để góp vui rằm Trung thu với gia chủ bằng những gói cốm làng Vòng với vị thơm ngậy mang đậm hương vị đất Tràng An. Không bỏ phí thời gian, chúng tôi nhẹ nhàng đưa muối iốt vào câu chuyện. Không khí cuộc đàm đạo thật sự cởi mở. Nhấc máy điện thoại, chủ nhà mời thêm một vài đồng chí lãnh đạo của tỉnh ở gần đó cùng đến nghe. Bỗng nhiên cuộc gặp không báo trước đó đã được trở thành một cuộc “hội thảo” thu hẹp mà thành phần gồm những đồng chí có thẩm quyền của tỉnh này. PGS.BS. Đặng Trần Duệ cùng chúng tôi nêu ra những khó khăn của cả chục gia đình công nhân viên chức của Xí nghiệp muối iốt khi cơ quan bị giải thể, hậu quả khó lường do không có muối iốt gây ra cho sức khỏe đồng bào. Đồng thời, chúng tôi cũng đưa ra những hạn chế hiện nay là công tác tuyên truyền, giáo dục sức khỏe chưa mạnh, việc lồng ghép công tác phòng chống các bệnh do thiếu hụt iốt chưa được các cơ quan chức năng như y tế, giáo dục, giao thông, tài chính, thương nghiệp, nông nghiệp và những cơ quan, đoàn thể khác... quan tâm đúng mức. Việc nâng cao công suất và chất lượng muối iốt, đảm bảo giá cả hợp lý cần được quan tâm nhiều hơn nữa. Việc liên kết với lãnh đạo và các cơ quan chức năng của các tỉnh bạn trong khu vực sẽ mở ra khả năng nhu cầu sử dụng muối iốt tăng nhanh, tạo tiền đề để mở rộng xí nghiệp sản xuất muối iốt của tỉnh nhà. Việc kiểm tra, giám sát, đánh giá chất lượng muối iốt, giá thành của muối iốt cũng cần được quan tâm thường xuyên để đem lại lợi ích thiết thực cho nhân dân.
Cuộc gặp gỡ không hẹn trước đó đã đem lại những thông tin bổ ích cho mọi người, tạo nên sự cảm thông và gần gũi chân thành giữa “chủ” và “khách” và được kết thúc về khuya bằng sự đồng thuận của lãnh đạo tỉnh trong việc duy trì và phát triển xí nghiệp sản xuất muối iốt, mở rộng mạng lưới phòng chống các bệnh do thiếu hụt iốt trong tỉnh và tới các tỉnh bạn...
Chương trình quốc gia phòng chống các bệnh do thiếu hụt iốt đã đi vào hoạt động hơn 20 năm nay. Những bước đi ban đầu ngày ấy là những kỷ niệm khó quên, những bài học đáng ghi nhớ mãi khi chúng ta xây dựng một xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, xây dựng Tổ quốc Việt Nam vững mạnh.