Hiện nay, các cơ quan quản lý nhà nước đã có nhiều động thái quyết liệt để phòng, chống thực phẩm bẩn. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả và trực tiếp phòng tránh thực phẩm bẩn cho chính mình và gia đình, người dân cần nắm được những kiến thức cũng như có ý thức mạnh mẽ trước những mặt hàng nguy hại, kém phẩm chất này…
Công khai và tẩy chay thực phẩm bẩn
Trước khi chờ những động thái của cơ quan quản lý cũng như các điều luật phát huy tác dụng, người tiêu dùng vẫn có cách góp phần đẩy lùi thực phẩm bẩn ra khỏi cuộc sống. Đó là các động thái tẩy chay thực phẩm bẩn của người tiêu dùng. Đây chính là áp lực lớn nhất cho người sản xuất kinh doanh và các cơ quan quản lý trong việc xóa bỏ triệt để thực phẩm bẩn.
Đã có những diễn đàn chống thực phẩm bẩn để bất cứ ai cũng có thể thông tin cảnh báo cho mọi người.
Trên nhiều trang mạng xã hội, hiện nay, chủ đề thực phẩm bẩn được mọi người rất quan tâm, theo dõi và bình luận. Vừa qua, có hẳn một trang facebook mang tên “Chống thực phẩm bẩn” của nhiều nhà báo, phóng viên lập ra đã thu hút khá nhiều sự chú ý của dư luận. Mỗi đồ ăn, thức uống hoặc câu chuyện về thực phẩm mất vệ sinh, không bảo đảm chất lượng đều được thực khách, người tiêu dùng đưa thông tin lên trên các trang mạng thì sẽ tạo được sự lan tỏa nhất định.
Để việc chung tay đẩy lùi thực phẩm bẩn có tác dụng mạnh thì việc đưa thông tin cũng cần có những yếu tố cụ thể để giúp nhiều người nhận biết, thậm chí là cơ sở để các cơ quan chức năng điều tra ra những nơi sản xuất thực phẩm kém chất lượng. Muốn vậy, việc công khai vi phạm của mỗi người cần hướng vào các thông tin như: sản phẩm gì, mua ở đâu, thời gian bảo quản và chế biến ra sao... chứ không đơn thuần là những hình ảnh về thực phẩm bẩn với những lời than như “Ăn gì để khỏi chết bây giờ mọi người ơi?”...
Đọc kỹ nhãn hàng trước khi mua
Những thông tin dưới đây là điều mà người dùng cần luyện thành thói quen trước khi mua một loại hàng hóa.
Thành phần trên nhãn mác với các tỷ lệ sẽ giúp người dùng biết rõ thực phẩm mình dùng, chứ không chỉ dựa vào quảng cáo. Các thành phần dinh dưỡng ghi trên bao bì thực phẩm thường là tỷ lệ chất đạm, đường, chất béo, vitamin và khoáng chất. Thông thường, các thành phần này được sắp xếp theo thứ tự từ chất có trọng lượng cao đến chất có trọng lượng thấp. Chẳng hạn, một hộp nước sốt cà chua với cà chua là nguyên liệu chính sẽ được liệt kê đầu tiên. Gia vị hoặc thảo mộc được liệt kê cuối cùng vì có trọng lượng thấp nhất. Đọc thành phần với tỷ lệ tương ứng sẽ giúp bạn biết rõ thực phẩm mình dùng, chứ không chỉ dựa trên quảng cáo. Chẳng hạn, một loại mì được nói là làm từ khoai tây nhưng thành phần ghi khoai tây chỉ chiếm tỷ lệ vô cùng nhỏ.
Người tiêu dùng cũng cần để ý các tên gọi khác nhau của một thành phần: chẳng hạn trên nhãn không ghi có đường (sugar) nhưng lại có ghi mật hoặc không chất đạm mà là protein... hay không gọi bột ngọt mà là natri glutamat hay monosodium glutamate...
Đặc biệt, thông tin quan trọng mà người tiêu dùng rất hay bỏ qua, đó là ngày sản xuất, hạn sử dụng. Thông thường, nhà sản xuất ghi ngày trong hạn sử dụng ngắn hơn chất lượng sản phẩm cho phép. Chẳng hạn, một sản phẩm có thể sử dụng tới 18 tháng sau ngày sản xuất, nhưng trên nhãn mác, doanh nghiệp ghi hạn dùng là sau 12 hoặc 15 tháng, để bù trừ khoản hao hụt chất dinh dưỡng và đảm bảo chất lượng tốt nhất. Như vậy đến ngày hết hạn không có nghĩa là sản phẩm không dùng được nữa. Tuy nhiên, tốt nhất nên sử dụng trước thời hạn trên bao bì vì về mặt cảm quan, khó đánh giá được chất lượng sản phẩm. Chẳng hạn, đến ngày hết hạn nhưng thực phẩm "có vẻ" vẫn ngon, không bốc mùi... thì cũng không có nghĩa là vi khuẩn chưa xâm nhập hay sản phẩm vẫn đảm bảo. Ngoài việc để ý đến hạn sử dụng, người tiêu dùng cần quan sát xem bao bì sản phẩm có rách, méo, hở hoặc phồng bất thường không, khi sử dụng có mùi vị khác lạ (chua, khét, gây buồn nôn...) không. Nếu có cần loại bỏ ngay.
Tên, địa chỉ nhà sản xuất phải được ghi rõ ràng, cụ thể, xác thực. Nên chọn những nhãn hiệu sản phẩm quen thuộc, có uy tín. Không mua các sản phẩm mà tên và địa chỉ của nhà sản xuất hoặc nơi chế biến đóng gói không rõ ràng, viết tắt, dễ gây hiểu lầm và đó có thể là hàng nhái, hàng giả.
Các sản phẩm thực phẩm trước khi đến tay người tiêu dùng phải được cơ quan chức năng kiểm tra chất lượng, độ an toàn rồi cấp phép. Điều này thường được ghi rõ trên nhãn. Vì vậy, khi lựa chọn, bạn nên xem sản phẩm đã được cấp phép chưa, theo tiêu chuẩn nào, mã ra sao.
Báo tin cho cơ quan chức năng
Khi nghi ngờ hàng hóa có những sai phạm, người tiêu dùng có thể chủ động báo cho cơ quan chức năng để xử lý. Số điện thoại đường dây nóng 1900.585826 là đường dây nóng về an toàn thực phẩm của Cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương). Đường dây này được tổ chức để tiếp nhận, xử lý và sử dụng các tin báo của tổ chức, cá nhân về đối tượng, hành vi và các thông tin liên quan đến vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm.
Đây sẽ là nơi cung cấp nguồn tin để các cơ quan quản lý nhà nước kịp thời có biện pháp tổ chức kiểm tra, ngăn chặn và xử lý theo quy định của pháp luật hiện hành. Đường dây nóng này bảo đảm giữ bí mật về danh tính, điện thoại, địa chỉ, nội dung phản ánh của tổ chức, cá nhân báo tin. Đường dây nóng cũng sẽ hoạt động thông suốt, liên tục 24/24 giờ trong ngày.
Tương tự như hoạt động của đường dây nóng này, người dân khi phát hiện dấu hiệu và vi phạm về sử dụng chất cấm trong chăn nuôi có thể gọi số máy 08042526 hoặc 0917.808.113 là số điện thoại của Thanh tra Bộ NN&PTNT. Ngoài việc đảm bảo bảo mật, người dân cung cấp thông tin, tố giác vi phạm chính xác còn được nhận thưởng.