Chóng mặt kéo dài sau đi tàu xe

Say tàu xe là một phản ứng bình thường trước những kích thích xảy ra khi đi tàu xe, mà bản thân không thích nghi được. Say tàu xe bao gồm tất cả các loại vận chuyển như: say tàu biển, say ô tô, say tàu hỏa, say máy bay.

So với người lớn, trẻ em trong độ tuổi từ 3 đến 12 tuổi dễ bị say tàu xe hơn. Phụ nữ bị say tàu xe nhiều hơn nam giới và hay bị hơn trong chu kỳ kinh nguyệt và mang thai.

Ở mức độ nhẹ, say tàu xe chỉ thoáng qua khi bắt đầu bước lên xe hay xe bắt đầu khởi động với cảm giác khó chịu, nhức đầu, chóng mặt, mệt mỏi, buồn nôn… nhưng sau đó các cảm giác này dần mất đi do cơ thể đã thích nghi và quen dần với trạng thái di chuyển của xe.

Ở mức độ trung bình, khách đi xe cần hỗ trợ của thuốc chống say tàu xe trong chuyến đi. Sau khi xuống xe tinh thần sẽ dần trở nên sảng khoái và bình ổn hơn, mặc dù cũng có thể vẫn còn hơi mệt mỏi nhưng sẽ hết đi nhanh chóng trong ngày.

Nhưng ở mức độ nặng, cảm giác say tàu xe mà chủ yếu là chóng mặt có thể kéo dài nhiều ngày sau khi khách đã bước xuống xe tàu.

Say tàu xe gây ra cảm giác khó chịu, thậm chí là mệt mỏi, chóng mặt ngay cả khi đã kết thúc chuyến đi (Ảnh minh họa)

1. Vì sao bạn bị say tàu xe?

Say tàu xe là hệ quả của các tín hiệu hỗn loạn của các giác quan đến não, chuyển động mà cơ thể cảm nhận bằng tai trong khác với chuyển động mà bạn nhìn thấy.

Cơ chế gây say tàu xe được phân thành ba dạng sau:

Chuyển động cảm nhận được nhưng không nhìn thấy

Ở loại này, chuyển động được cảm nhận bởi hệ thống tiền đình nhưng không có hoặc rất ít chuyển động được phát hiện bởi hệ thống thị giác. Loại này được gọi là say tàu xe trên mặt đất. Say xe, say máy bay, say sóng, say tàu lượn, mất phương hướng thực tế ảo và chóng mặt do quay tròn đều thuộc loại này.

Chuyển động được nhìn thấy nhưng không cảm thấy

Trong trường hợp này, chuyển động được cảm nhận bởi hệ thống thị giác, do đó chuyển động được nhìn thấy, nhưng hệ thống tiền đình không hoặc chỉ cảm nhận được rất ít chuyển động nhỏ. Đây được gọi là say tàu xe do mắt. Say không gian, mất phương hướng do phim ảnh, trò chơi video và các hình ảnh màn hình khác, và sự mất phương hướng thực tế ảo thuộc loại này.

Chuyển động được nhìn thấy và cảm thấy, nhưng cảm nhận thị giác và cơ thể khác nhau

Trong đó, cảm giác chuyển động trong hệ thống tiền đình không khớp với chuyển động được nhìn thấy. Điều này thường xảy ra trong môi trường mô phỏng trọng lực.

2. Làm thế nào để hạn chế tình trạng say tàu xe?

Bạn có thể áp dụng các bước sau để giảm bớt sự khó chịu do các triệu chứng say tàu xe:

- Về ăn uống:

Ăn nhẹ để bụng không quá no, không quá đói;

Tránh ăn, uống: rượu, bia, đồ uống có cồn, thức ăn chứa nhiều gia vị, dầu mỡ,…

Ngậm một vài lát gừng tươi, kẹo gừng cũng có tác dụng rất tốt trong việc chống lại hiện tượng say tàu xe;

Uống đủ nước, đừng để cơ thể thiếu nước và cổ họng khát khô.

Sử dụng khẩu trang sẽ phần nào giúp lấn át mùi khó chịu trên các phương tiện (Ảnh minh họa)

- Về cách lấn át mùi khó chịu trên phương tiện:

Dùng khẩu trang: Sẽ giúp bạn không bị mùi của xăng và đồ trong xe ập thẳng vào khứu giác, từ đó đỡ đi cảm giác khó chịu và nôn nao ban đầu;

Ngửi vỏ quýt, vỏ cam, vỏ chanh, bánh mì,… để lấn át mùi khó chịu trên phương tiện khiến bạn nôn nao;

Dùng dầu gió: bôi lên huyệt thái dương và huyệt phong trì để tránh bị say. Cũng có thể nhỏ 2 giọt dầu gió vào rốn, sau đó lấy băng che đi sẽ giúp bạn làm ấm vùng bụng hiệu quả;

- Về nghỉ ngơi:

Ngủ đủ giấc trước giờ khởi hành;

Hãy ngủ một chút nếu có thể: Giấc ngủ sẽ khiến bạn quên cảm giác say và cảm thấy đoạn đường đi ngắn lại hơn;

- Về tinh thần, thị giác:

Tập trung vào một vật thể ổn định. Ví dụ, nếu đang ở trong xe hơi, hãy nhìn qua kính chắn gió.

Ngồi ghế trước để giảm xóc đồng thời bạn chỉ nên tập trung nhìn về những mục tiêu phía trước, càng xa càng tốt, không nên nhìn xung quanh sẽ làm bạn bị chóng mặt;

Tránh ngồi cạnh những người say xe: Vì sẽ khiến bạn bị “lây” ngay lập tức;

Để đầu óc phân tán: Đừng nghĩ mình đang ngồi trên xe, tàu, máy bay mà bị áp lực, hãy nghe một bản nhạc yêu thích, trò chuyện với mọi người xung quanh để quên đi cảm giác say tàu xe;

Không nên đọc sách, báo, bản đồ trên phương tiện: Vì nó sẽ khiến bạn rất nhanh bị say xe;

Nếu có thể hãy tắt điều hòa, mở cửa xe để hít thở bằng không khí tự nhiên bên ngoài bạn sẽ dễ chịu hơn rất nhiều;

Dùng một chiếc khăn khô, quấn từ sau gáy ra trước ngực để giữ ấm cũng có tác dụng chống say xe rất hiệu quả;

Thỉnh thoảng hãy vận động nhẹ nhàng cổ, tay, chân, vặn mình để có cảm giác thư thái, dễ chịu;

Thuốc ngừa say tàu xe cho trường hợp say tàu xe mức độ trung bình - nặng trở lên:

• Promethazine: Phải uống 2 giờ trước khi đi tàu xe và hiệu quả kéo dài trong 6-8 giờ. Thuốc có thể gây buồn ngủ và khô miệng.

• Scopolamine: Đây là loại thuốc được kê đơn phổ biến nhất cho say tàu xe. Bạn cần uống thuốc này trước khi các triệu chứng biểu hiện. Thuốc cũng có ở dạng miếng dán được dán sau tai 6-8 giờ trước khi đi tàu xe.

• Cyclizine: Hiệu quả nhất khi dùng ít nhất 30 phút trước khi đi và không được khuyến cáo cho trẻ dưới 6 tuổi.

• Meclizine: Hiệu quả nhất khi dùng 1 giờ trước khi đi và không được khuyến cáo cho trẻ dưới 12 tuổi.

• Kẹo cao su dimenhydrinate: Cho phép hấp thụ thuốc qua má.

• Dimenhydrinate: Thuốc phải được uống sau mỗi 4-8 giờ.

Cảm giác say xe sẽ dần mất đi khi cơ thể đã thích nghi và quen dần với trạng thái di chuyển của xe. Cho nên, cách tốt nhất để chữa dứt điểm say tàu xe đó là tập đi xe khách nhiều hơn.

3. Kết thúc chuyến đi tàu xe, vẫn còn chóng mặt là tại sao?

Say tàu xe ở mức độ nặng, cảm giác say tàu xe mà chủ yếu là chóng mặt có thể kéo dài nhiều ngày sau đó. Nguyên nhân đa phần là lành tính, bao gồm hệ tiền đình chưa lấy lại cân bằng (thường gặp ở người lớn tuổi, người hay bị rối loạn tiền đình), tâm lý "ám ảnh", mất sức sau chuyến đi dài (ăn ít, nôn ói, thiếu ngủ, đau đầu, đau nhức xương cùng cụt do ngồi lâu). Những trường hợp này thường đáp ứng với liệu pháp nghỉ ngơi, ăn uống lấy lại sức và các thuốc ổn định tiền đình

Tuy nhiên, một số ít trường hợp chóng mặt nặng kéo dài sau khi kết thúc chuyến đi có thể do nguyên nhân bệnh lý nguy hiểm, như thuyên tắc mạch máu não do cục máu đông (thường là chuyến đi dài trên 8 tiếng), mất kiểm soát huyết áp (bệnh nhân tăng huyết áp), mất kiểm soát đường huyết (bệnh nhân đái tháo đường), rối loạn điện giải do nôn ói - mất nước, nhiễm bệnh lây truyền từ cộng đồng người đi cùng chuyến xe, khởi kích đau đầu Migraine... Những trường hợp này sẽ không đáp ứng với việc nghỉ ngơi, kể cả với các thuốc ổn định tiền đình. Bệnh nhân cần được đưa đến bệnh viện để được kiểm tra và xử lý thích hợp sớm.

4. Xử lý chóng mặt kéo dài sau đi tàu xe

Với những trường hợp đã bước xuống xe tàu rồi mà vẫn còn chóng mặt nhiều, chúng ta có thể áp dụng những biện pháp sau:

- Nằm nghỉ ngơi trên giường, tránh ánh sáng chói nhưng đảm bảo thoáng khí, mát mẻ. Nếu được hãy ngủ một giấc ngắn.

- Ăn uống cho lại sức, tuy nhiên, trong ngày đầu, không nên ăn quá no, tránh thức ăn nhiều dầu mỡ khó tiêu vì dạ dày vẫn chưa thực sự ổn định. Cũng tránh ăn đồ quá ngọt hay quá mặn sẽ làm biến đổi đáng kể lượng đường, huyết áp trong máu cũng có thể làm chóng mặt hơn. Nên chọn các món ăn dễ tiêu và chú ý uống nhiều nước khoáng. Hạn chế tối đa sử dụng bia rượu khi chưa hết chóng mặt.

- Tránh thay đổi tư thế đột ngột.

Nếu còn chóng mặt sau khi đi tàu xe, bạn có thể sử dụng thêm các thuốc ổn định tiền đình (Ảnh minh họa)

- Sử dụng thêm các thuốc ổn định tiền đình, lúc này, nếu bạn muốn quay trở lại nhịp sinh hoạt sớm (đi chơi, làm việc) thì ưu tiên chọn nhóm thuốc không có tác dụng phụ gây ngủ, trong đó Tanganil là một lựa chọn hợp lý. Thời gian dùng thuốc là từ 3-5 ngày để ổn định tiền đình.

Những trường hợp sau đây thì cần phải đưa đến bệnh viện để kiểm tra:

- Chóng mặt nặng không thể đi lại

- Chóng mặt kèm nôn ói dữ dội, nôn ra mật xanh mật vàng không cầm được, không uống thuốc được.

- Chóng mặt kéo dài không đáp ứng với thuốc ổn định tiền đình trên 3 ngày

- Chóng mặt kèm dấu hiệu thần kinh: Nhìn mờ /nhìn đôi; Nói đớ; Yếu và tê tay chân; Mất định hướng không gian và thời gian

- Chóng mặt kèm cơn ngất kèm theo.

- Chóng mặt kèm biểu hiện của tai: Giảm thính lực; Đau tai

- Đau đầu mới xuất hiện hoặc dữ dội

- Sốt

- Phù chân

- Đau ngực hoặc tim đập nhanh/chậm bất thường và kéo dài.