Salbutamol, clenbuterol, ractopamin là hóa chất hoàn toàn được tổng hợp thuộc nhóm chủ vận bêta (bêta-agonist), tức có tác dụng kích thích thụ thể bêta làm giãn cơ trơn phế quản. Do đó, có thuốc được dùng làm thuốc giãn phế quản, điều trị hen suyễn hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, nhờ làm cho người bệnh bị khó thở sẽ thở dễ dàng hơn. Hiện nay chỉ có salbutamol được dùng làm thuốc cho người. Còn clenbutarol và ractopamin từ lâu không còn dùng làm thuốc cho người nữa mà chỉ dùng trong thú y. Trong thú y, một thời gian khá lâu clenbuterol được dùng làm thuốc giãn phế quản trị bệnh cho heo. Nhưng sau đó, người ta bắt đầu ghi nhận tác dụng làm tăng cơ, tạo nạc của clenbuterol và cả ractopamin đối với thú vật nuôi. Thậm chí, người ta tiến hành những công trình nghiên cứu về tác dụng này như công trình “Nghiên cứu tác dụng làm tăng cân của clenbuterol đối với cừu” được thực hiện tại khoa thú y của trường đại học tiểu bang Oklahoma (Mỹ) vào năm 1991. Không những thế, đã có những vận động viên thể thao “doping” bằng clenbuterol với hy vọng tăng khối lượng cơ nhằm đạt thành tích cao trong thi đấu và làm cho nhịp tim, nhịp thở tốt hơn.
Đối với heo, salbutamol, clenbuterol, ractopamin có thể giúp nuôi mau lớn, giúp chuyển hóa làm tiêu mỡ, giúp tăng khối lượng cơ (gọi là “siêu nạc”), làm màu thịt đỏ tươi hơn, nhưng tác hại gây ra khó lường hết được. Vì liều lượng dùng các chất tạo nạc trong chăn nuôi không lường được, nếu trộn vào thức ăn chăn nuôi bừa bãi không khác nào đầu độc cho người, nếu người dùng thịt heo bị nhiễm sẽ có nguy cơ tích lũy trong cơ thể và bị ngộ độc. Do là chất chủ vận bêta nên ba chất vừa kể đều có tác dụng phụ có hại nghiêm trọng như: gây hội chứng ngộ độc (cho heo và cả cho người ăn thịt heo chứa chất tạo nạc): tim đập nhanh, tăng hoặc hạ huyết áp, run tay chân, đau cơ, buồn nôn, ói, gây rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, gây nhiễm trùng hô hấp…
Nhân đây cũng cần báo động về việc trộn vào thức ăn gia súc, gia cầm những chất khác như kháng sinh, thuốc an thần dùng cho heo hoàn toàn không vì lý do trị bệnh mà chỉ vì mục đích thúc cho mau lớn, tăng trọng. “Đề kháng kháng sinh”, một vấn nạn của toàn thế giới hiện nay, xuất phát đa phần từ việc sử dụng bừa bãi kháng sinh trong chăn nuôi. Còn chích thuốc an thần cho heo trước khi giết mổ chỉ nhằm để heo không bị kích động, giãy giụa gây sụt cân, là việc làm hết sức nguy hiểm, bởi bất cứ loại thuốc nào cũng có khả năng tích lũy trong cơ thể sống và gây hại nghiêm trọng cho người.
Thiết nghĩ vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm cần được xem trọng và toàn diện hơn lúc nào hết, bởi vì thực tế đã xảy ra các vụ việc có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến người tiêu dùng. Mong sao các cơ quan quản lý chức năng thực hiện tích cực và đầy đủ nhiệm vụ và quyền hạn của mình. Thông tin Trung Quốc xử tử hình tội phạm an toàn thực phẩm cao nhất, trong đó tội phạm cho heo ăn chất tạo nạc, rất đáng suy gẫm.
PGS.TS. NGUYỄN HỬU ĐỨC
