Cây gối hạc còn có tên là kim lê, bí đại… Tên khoa học của cây là Leea rubraBlume.
Mô tả hình dáng: cây mọc thành bụi, dạng cây dây leo, lá có răng cưa, hoa màu đỏ, quả chín có màu đỏ đen.
Khu vực phân bố: cây gối hạc mọc ở hầu hết các tỉnh miền núi nước ta. Hàng năm vào những tháng mùa đông người dân thường đào rễ cây về rửa sạch, phơi khô làm thuốc.
Cây gối hạc là một vị thuốc nam được dùng nhiều trong y học cổ truyền, cây có một số tác dụng chính như sau:
- Điều trị đau nhức xương khớp.
- Điều trị phong tê thấp.
- Điều trị rong kinh.
Đối tượng sử dụng:
- Cây thường được dùng cho người già bị đau nhức xương khớp, người bị phong tê thấp.
- Dùng cho phụ nữ bị chứng rong kinh kéo dài (dân gian rất hiệu quả).
Cách dùng và liều dùng:
1. Cách sắc uống: ngày dùng 15 - 20g (củ hoặc thân cành khô) sắc với 1,2 lít nước uống trong ngày.
2. Cách ngâm rượu gối hạc: 1kg củ khô, cây khô ngâm với 3 - 4 lít rượu, ngâm 1 tháng là dùng được. Ngày uống 2 - 3 ly nhỏ trong mỗi bữa ăn (rượu gối hạc thường được sử dụng cho những bệnh nhân bị đau nhức xương khớp và phong tê thấp).
Bài thuốc trị thấp khớp sử dụng vị gối hạc:
Thấp khớp tính: rễ gối hạc, ké đầu ngựa mỗi loại 16g; lá bạc thau (sao vàng), lá cây đơn đỏ (đơn mặt trời), lá cây đơn tướng quân mỗi loại 12g, dây kim ngân (10g) và lá thông (8g). Nếu tính phong nhiều thì thêm vòi voi (16g), kinh giới (12g). Nếu hàn nhiều thêm tỳ giải (16g), thổ phục linh(16g). Sử dụng 600ml nước và đun cạn còn khoảng 200ml để uống trong ngày.Uống trước bữa ăn.
Thấp khớp mạn tính: rễ gối hạc, rễ bươm bướm, tầm gửi cây ruối, găng bầu, nam đằng (sao vàng) mỗi loại 12g; rễ rung rúc và tơ mành mỗi loại 8g; củ thiên tuế 16g. Nếu kém ăn thì thêm ý dĩ 20g. Nếu huyết kém thêm vương tôn (rễ gấm) 16g.Sắc thuốc với 600ml nước và đun cạn còn khoảng 200ml để uống trong ngày.Uống trước bữa ăn.
Chữa sưng tấy, đau bắp chuối hay phong thấp sưng đầu gối: lấy rễ gối hạc 40 - 50g sắc uống mỗi ngày. Hoặc phối hợp với các vị thuốc khác: rễ gối hạc 30g, cỏ xước hay ngưu tất, rễ gấc, tỳ giải, mỗi vị 15g, cũng sắc uống ngày 1 thang, chia 3.
Lưu ý: cây gối hạc được khuyến cáo không sử dụng cho người cao tuổi có thận yếu, phụ nữ đang mang thai và phụ nữ đang trong thời kỳ cho con bú. Bởi việc sử dụng thuốc ở những đối tượng này có khả năng sẽ làm tăng nguy cơ mắc phải những rủi ro, tác dụng không mong muốn.
