Trước thềm cuộc gặp thượng đỉnh, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Rose Gottemoeller cho biết an ninh Biển Đông, Triều Tiên và an ninh mạng sẽ là hai nội dung trọng tâm được thảo luận trong cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ-Trung. Cố vấn cấp cao phụ trách các vấn đề châu Á của Nhà Trắng Dan Kritenbrink tuyên bố Washington sẽ không dấu diễm những bất đồng với Trung Quốc trong các vấn đề hàng hải và an ninh mạng. Trong một diễn biến khác, Phó Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ Ben Rhodes nhấn mạnh “Mỹ tin là đang có một cách hành xử đi ngược lại các nguyên tắc phi quân sự hóa các khu vực tranh chấp và giải quyết tranh chấp một cách hòa bình ở khu vực Biển Đông”.
A: Liệu Mỹ-Trung có tiếp tục đối đầu trong cuộc gặp thượng đỉnh lần này?
Mỹ đã từng nhiều lần tuyên bố thẳng với Trung Quốc rằng nếu Bắc Kinh thành vùng nhận dạng phòng không sẽ gây mất ổn định khu vực và tất cả các đòi hỏi chủ quyền trên Biển Đông phải được giải quyết thông qua thương lượng chứ không phải bằng vũ lực hay đe dọa. Bộ Ngoại giao Mỹ cũng ra tuyên bố phản đối việc Trung Quốc sử dụng lực lượng hải quân để đe dọa các tàu đánh cá của các nước khác tại khu vực tranh chấp ở Biển Đông. Nhiều quan chức Mỹ, trong đó có người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Mark Toner, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter đã nhiều lần cảnh báo Trung Quốc không được quân sự hóa Biển Đông nếu không muốn “hứng chịu hậu quả”.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ cũng đã tuyên bố quân đội Mỹ sẵn sàng tăng cường điều động tới khu vực châu Á-Thái Bình Dương và sẽ chi thêm 425 triệu USD cho các hoạt động diễn tập quân sự chung với những nước trong khu vực cũng như tăng cường hạm đội tàu ngầm và máy bay không người lái tại đây.
Trong chuyến thăm cấp nhà nước tới Mỹ hồi tháng 9/2015, Chủ tịch Tập Cận Bình cam kết không quân sự hóa quần đảo Trường Sa. Tuy nhiên, từ đó tới nay, Trung Quốc không thực hiện các cam kết của mình khi liên tiếp xây dựng các đường băng và bố trí hệ thống radar tại các đảo chiếm đóng trái phép ở Biển Đông.
Những động thái trên cho thấy cuộc gặp thưởng đỉnh lần này giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ-Trung sẽ diễn ra căng thẳng và có thể sẽ tiếp diễn bất đồng. Trong bối cảnh đang có những lo ngại Trung Quốc sẽ đẩy nhanh việc thành lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên Biển Đông sau khi Tòa trọng tài thường trực đưa ra phán quyết cuối cùng trong vài tuần tới về vụ kiện của Phillippines đối với Trung Quốc, thì một cuộc khẩu chiến Mỹ-Trung mới là điều có thể xảy ra.
Ngoài vấn đề Biển Đông, Tổng thống Obama và Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ trao đổi về các vấn đề khác như tình hình hạt nhân trên Bán đảo Triều Tiên, kinh tế Trung Quốc. Tổng thống Obama sẽ hối thúc Trung Quốc thực hiện các biện pháp trừng phạt của Liên hợp quốc đối với Triều Tiên, và đưa ra các giải pháp tháo gỡ bất đồng về an ninh mạng, nhưng khả năng Trung quốc và Mỹ tìm được điểm đối thoại chung là rất nhỏ.
Cách thức giải quyết vấn Triều Tiên là một ví dụ khác. Hôm 29/3, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Antony Blinken tuyên bố, nếu Triều Tiên tiếp tục thúc đẩy các chương trình phát triển vũ khí của nước này, Mỹ sẽ buộc phải thực hiện các biện pháp phòng vệ mà Trung Quốc không mong muốn. Mỹ luôn cho rằng Trung quốc đứng đằng sau hậu thuẫn Triều Tiên và việc Triều Tiên “đi quá xa” trong giới hạn thử các loại tên lửa tầm ngắn tầm trung thời gian gần đây, khiến Mỹ và các đồng minh không thể ngồi yên.
Theo Mỹ, với vai trò là một đồng minh thân cận với Triều Tiên, Trung quốc không nên im lặng. Sự “im lặng” của Trung quốc, Bộ ngoại giao Trung Quốc đã từng đưa ra nhiều phản đối, trong trường hợp này có thể coi như một tín hiệu xấu đối với Mỹ và các đồng minh. Do đó, Triều Tiên có thể trở thành một nhân tố bất đồng trong cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ-Trung lần này.