Mạng che mặt sẽ đi về đâu?
Mỗi khi ra phố, thấy các cô đi xe máy hoặc xe đạp buộc khăn tay hoặc khăn mặt che mặt, tôi lại nhớ đến cảnh các phụ nữ trùm mạng lên đầu, chỉ để hở mắt ở một sân bay Iran cách đây vài chục năm. Cô gái Việt Nam che mặt để cho da đỡ rám nắng hoặc đỡ hít bụi đường, đó là việc tự nguyện. Còn phụ nữ đạo Hồi bắt buộc phải đeo mạng. Đó là cách Thánh Allah bảo vệ họ, chống lại cái nhìn dâm đãng của đàn ông. Có lẽ lúc đầu, việc này chỉ áp dụng cho các vợ của Tiên tri Muhammat, sau mới lan ra cho các phụ nữ tự do (không phải là nô lệ). Tục lệ này phổ biến ở các thành thị, ở nông thôn ít hơn vì cần lao động chân tay.
Hiện nay, việc bỏ mạng che mặt vẫn còn là vấn đề nan giải ở một số nước.
Thân phận mar’a (phụ nữ - tiếng Arập) hèn kém. Đạo Hồi coi họ là trí tuệ kém nam giới, họ kém nam giới về luật pháp, bị ở khuê phòng, không được xuất hiện nơi công chúng và hoạt động xã hội. Phụ nữ phải che mạng và mặc loại áo dài lùng thùng che những đường cong khêu gợi.
Phong trào Hiện đại hóa đạo Hồi do Q.Amin (1865-1908) khởi xướng, chủ trương giải thích lại kinh Coran và mở rộng quyền lợi phụ nữ. Một số nước Hồi giáo đã sửa đổi ít nhiều luật pháp theo hướng ấy nhưng khuynh hướng Hồi giáo cực đoan tìm cách ngăn lại. Việc bỏ mạng che mặt vẫn còn là vấn đề nan giải ở một số nước.
Lấy thí dụ ở Iran. Năm 1979, Nhà vua thân Mỹ bị lật đổ, phải đi lưu vong. Giáo chủ Khômeini xây dựng một chế độ nặng về tinh thần Hồi giáo cứng rắn. Đến năm Cách mạng 1997, Tổng thống Khatami chủ trương mở cửa hơn, cải cách dân chủ trong khuôn khổ Hồi giáo: sức chống của Phe Bảo thủ vẫn còn mạnh - Trong một bài báo của AP (cuối năm 2002), A.A. Dareini cho biết tình hình bỏ mạng che mặt và choàng dài ở hơn chục trường nữ học tại Thủ đô Têhêran không phải là đơn giản. Bộ Giáo dục đồng ý việc thể nghiệm này từ năm học mới (chỉ ở trong trường thôi) nếu nâng tường bao quanh từ 2m lên 3m để tránh những cặp mắt nhìn “lả lơi” từ gác những nhà xung quanh trường.
Thực ra, trước mấy năm, một trường đã được làm thử. Giới Hồi giáo cứng rắn phản đối ngay, cho như vậy là khuyến khích “sự trần truồng”. Bà hiệu trưởng lại nhận định lạc quan: “Không có khăn trùm đầu, áo dài trùm người, học sinh có vẻ vui tươi. Bỏ mạng che mặt khiến các em chăm sóc dung nhan hơn”. Cô học sinh Zahra (15 tuổi) bảo là về mùa nực khăn áo nóng quá, không tập trung học hoặc chơi thể thao được, nhất là bóng rổ. Giờ thì chúng tôi mặc quần áo thể thao. Maryam (16 tuổi) học một trường nữ bắt buộc có mạng và áo trùm dài, cô muốn đổi trường. Mẹ cô lại có ý kiến khác: “Ngay chỉ có nữ không với nhau cũng không được bỏ khăn trùm. Nếu không sẽ tiến đến chỗ khuyến khích trần truồng”. Bà Hiệu trưởng Ebađi đánh giá là 80% học sinh nữ thích bỏ mạng; 20% thì chỉ đôi lúc hoặc không bao giờ làm thế vì đó là tục lệ gia đình từ lâu. Bộ Giáo dục có ý định mở rộng mạng lưới các trường tự do ấy, nhưng phe cực đoan phản đối vì không muốn “khuyến khích văn hóa trần truồng và làm yếu các giá trị Hồi giáo”.
Cuối năm 2002, vấn đề madrasah (trường tiểu học Hồi giáo) lại được đề cập đến trong một phim Bănglađét, được Giải kịch bản hay nhất ở Liên hoan điện ảnh Marrakesh (Marốc) và Giải đạo diễn ở Liên hoan điện ảnh Cannes (Pháp). Truyện phim kể cậu bé Anu bị bố tống vào học một trường Hồi giáo chính thống vì ông cho là cậu bị ảnh hưởng tư tưởng tự do tả khuynh. Cậu cảm thấy mình lạc lõng giữa đám bạn học ngoan đạo thuộc các tầng lớp dưới của xã hội. May mà cậu gặp được một ông thầy và một cậu bạn mồ côi cùng chí hướng với mình khiến cậu vững tin vào một đạo Hồi cởi mở, không bị chính trị hóa.
Hiện ở Bănglađét có 15.000 trường tiểu học Hồi giáo, dạy cho hơn 2 triệu rưỡi học sinh. Con số này nói lên tầm quan trọng của ảnh hưởng đạo Hồi. Tên cuốn phim là Matir Moina (Con chim bằng đất) ý nói lên ước nguyện được mọc cánh bay để thỏa mãn ước vọng và hoài bão.
Hiện nay, vấn đề mạng che mặt đi đến đâu trong thế giới Hồi giáo?
(Mời xem tiếp trên SK&ĐS Chủ nhật số 63, ra ngày 21/4/2019)