Bệnh viêm túi mật thường kèm theo sỏi trên 90% các trường hợp. Do sỏi tác động mạnh vào ống túi mật dẫn đến viêm phát triển sau tắc nghẽn. Những trường hợp viêm túi mật không có sỏi cần được cảnh giác phát hiện khi có sốt hoặc đau bụng vùng phần tư trên bên phải. Hậu quả của thiếu máu cục bộ thứ phát do sự căng giãn, hoại thư có thể xảy ra dẫn đến thủng túi mật. Bệnh có thể gây viêm phúc mạc lan tỏa hoặc áp-xe khu trú trong ổ bụng.
Phát hiện viêm túi mật cấp
Bệnh thường xảy ra đột ngột sau một bữa ăn quá no hay quá nhiều chất béo với triệu chứng đau bụng liên tục và dữ dội ở vùng thượng vị hoặc hạ sườn phải. Những trường hợp không có biến chứng đau có thể giảm từ từ sau 12 – 18 giờ. Khoảng 75% số bệnh nhân có nôn. Hầu hết bệnh nhân có nhạy cảm đau phần tư bụng trên bên phải và thường kèm theo đau cơ phản ứng. Nhiều trường hợp túi mật to có thể sờ thấy. Dấu hiệu vàng da gặp trong khoảng 25% các trường hợp, có khi tồn tại dai dẳng hoặc nặng do sỏi ống mật chủ. Đa số bệnh nhân có sốt.
Xét nghiệm thấy số lượng bạch cầu tăng từ 12.000 – 15.000/ml. Bilirubin huyết thanh toàn phần 1 – 40 mg/dl; Các men aminotransferase cao tới 300 đơn vị/ml, thậm chí cao hơn khi kèm theo viêm đường mật trên; phosphatase kiềm huyết thanh cũng tăng; amylase huyết thanh có thể tăng vừa phải.
Chụp phim Xquang có thể thấy có sỏi cản quang ở 15% các trường hợp. Chụp gan mật để phát hiện ống túi mật bị tắc nghẽn. Siêu âm có thể thấy sỏi nhưng không đặc hiệu cho viêm túi mật cấp.
Biến chứng do viêm túi mật cấp
Viêm túi mật có thể dẫn đến một số biến chứng như sau: hoại thư túi mật, biểu hiện đau liên tục và tăng dần, nhạy cảm đau ở phần tư bụng trên bên phải, đau cơ phản ứng, sốt và tăng bạch cầu sau 24 – 48 giờ, cần phải nghĩ đến tình trạng viêm nặng và có thể là hoại thư túi mật. Tuy nhiên ở người béo phì, bệnh nhân đái tháo đường, người cao tuổi, bệnh nhân bị ức chế miễn dịch hoại thư túi mật xảy ra mà không có dấu hiệu rõ ràng.
Viêm đường mật, biểu hiện bằng tam chứng Charcot kinh điển là sốt và ớn lạnh, đau phần tư bụng trên bên phải, vàng da.
Cần phân biệt viêm túi mật cấp với bệnh gì? Một số bệnh có thể nhầm với viêm túi mật cấp cần phải phân biệt là: loét tiêu hóa gây thủng dạ dày; viêm tụy cấp; viêm ruột thừa trong trường hợp ruột thừa nằm cao; carcinoma đại tràng gây thủng; áp-xe gan, viêm gan; viêm phổi có viêm màng phổi bên phải. Đau khu trú rõ rệt và nhạy cảm đau ở hạ sườn phải với lan quanh vùng dưới nang là điểm đặc biệt để chẩn đoán viêm túi mật cấp. Trường hợp viêm túi mật không có sỏi thì cần nghi ngờ tới viêm nút đa động mạch ảnh hưởng đến động mạch túi mật nhưng rất hiếm gặp. |
Điều trị
Điều trị bảo tồn: không ăn bằng đường miệng, dinh dưỡng tĩnh mạch, thuốc giảm đau và kháng sinh sẽ làm giảm viêm túi mật cấp tính. Thuốc giảm đau meperidin được khuyên dùng bởi vì ít gây co thắt cơ vòng Oddi hơn là morphin. Chỉ định cắt bỏ túi mật nên thực hiện 2- 3 ngày sau khi bệnh nhân nhập viện để tránh nguy cơ tái phát cao (tới 10% trong 1 tháng và 30% trong 1 năm). Đối với bệnh nhân không phẫu thuật, đặc biệt là người béo phì hoặc cao tuổi cần được theo dõi chặt chẽ các triệu chứng hoại thư túi mật, hoặc viêm đường mật. Phải cắt bỏ túi mật nếu có bằng chứng của hoại thư hoặc thủng. Đối với viêm túi mật mạn tính, có thể tiến hành chụp túi mật trong khi cắt túi mật qua nội soi ổ bụng. Sỏi ống mật chủ cũng có thể được loại trừ bằng chụp mật tụy ngược dòng qua nội soi (ERCP) trước hoặc sau phẫu thuật.
ThS. Bùi Quỳnh Nga