Mạng xã hội phát triển, chi phí để lập một trang web cũng hết sức rẻ, thủ tục đơn giản, nên ngày càng xuất hiện nhiều trang thông tin điện tử ra đời với mục đích tư lợi cá nhân nhưng dưới vỏ bọc những trang tin tức. Điều này khiến nhiều người dễ nhầm lẫn với các trang báo chí chính thống, nhưng đáng lo ngại là những thông tin được đăng tải bị cắt lát, bóp méo, gây nghi ngờ, gây sốc, khiến dư luận hoang mang... Trước “rừng” thông tin ngập tràn hàng ngày, người đọc tin cần lưu ý gì để tránh bị ảnh hưởng bởi những thông tin “rác” gây hại kia?
Khuấy động dư luận để tư lợi
Trong một lần tình cờ, tôi đã vô cùng sợ hãi khi bắt gặp một trang web dưới vỏ bọc “trang tin điện tử về giao thông” chỉ toàn đưa hình ảnh, clip về những vụ tai nạn giao thông. Các thành viên đua nhau tải lên thông tin mọi vụ tai nạn mà mình bắt gặp. Những tin tức, hình ảnh này hoàn toàn do chủ kiến của người đăng và vì không phải cơ quan báo chí nên cách nhìn nhận vấn đề, bình luận cũng hết sức thoải mái, chủ quan dẫn tới bạn đọc vô tình hiểu sai vấn đề.
Bạn đọc cần thận trọng với những thông tin “rác” từ những trang web “độc”.
Phổ biến hơn cả là những “trang thông tin điện tử” làm nhái na ná các trang báo điện tử chính thống, bằng cách trích đăng lại những nguồn tin y hệt từ các báo chính thống, rồi xen kẽ vào đó là những mục quảng cáo trá hình cho những sản phẩm nào đó, cho một công ty, doanh nghiệp mà họ đang nhận nhiệm vụ tuyên truyền.
Nguy hại nhất là những trang tin mang tính giật gân, câu “view”. Nếu có thông tin chính xác thì họ đăng tải đã đành, nếu không thì đăng tải dưới dạng thông tin nghi vấn hoặc đơn giản nữa là câu chuyện kể lại của các thành viên như dạng “tin đồn”. Nào là “Ngô luộc bằng hóa chất thông cống”, “Ăn vải bị viêm não Nhật Bản”, “Làm chín khoai bằng... pin”, “Đi bơi cũng... dính thai”, “Nhiễm HIV từ rạp chiếu phim”... cùng vô số những thông tin độc hại khác. Tiêu biểu như các trang “tin hot”, “tin shock”, “tin tổng hợp” với những đuôi tên miền “.com; .info...”.
Bên cạnh những tin bài gây sốc là những lời đồn đại kèm hình ảnh mập mờ do ai đó vô tình chụp được, nội dung lại mang dáng vẻ “khách quan” vì có tính cảnh báo cho cộng đồng, cho xã hội... Thế rồi cả một câu chuyện xuyên suốt từ những hình ảnh này được dựng lên, nhưng là những thông tin một chiều đã gây ảnh hưởng không nhỏ tới cuộc sống, danh dự những người liên quan trong khi họ chẳng thể thanh minh.
Làm sao để tránh bị “lợi dụng”?
Hiện nay, việc tạo ra một “trang tin tổng hợp” của một cá nhân rất đơn giản. Với chi phí chỉ khoảng 1 triệu đồng/năm cho việc mua tên miền quốc tế và thuê hosting, cộng với những kiến thức cơ bản về web là người sở hữu đã có một trang web có giao diện chuyên nghiệp, không khác gì các tờ báo điện tử phổ biến. Thậm chí nhiều ứng dụng còn khiến cả người chỉ “lơ mơ” về web cũng có thể tạo trang.
Theo tìm hiểu, đã có cả một dịch vụ chuyên nghiệp do người trẻ tuổi lập ra, nhằm thông qua các trang tin kiểu như vậy để lôi cuốn độc giả, rồi thực hiện các công việc quảng cáo, quảng bá cho những doanh nghiệp có nhu cầu. Họ lập ra những trang tin vô thưởng vô phạt về sức khỏe để phục vụ một số cơ sở sản xuất thuốc, khám chữa bệnh... không có điều kiện hoặc chưa đủ điều kiện quảng cáo trên các nguồn chính thống. Tương tự là những trang tin về du lịch, về xã hội để phục vụ những đơn vị làm du lịch, đại lý kinh doanh đủ loại... Đồng thời, họ còn đăng quảng cáo mọi nơi nhằm tìm nguồn “cộng tác viên” để cập nhật tin từ báo chính thống, song song với việc sưu tầm tin giật gân, tin đồn, ảnh người nổi tiếng có nghi vấn để ghép vào. “Nhuận bút” của những “tin tức” kiểu này cũng rất “mềm”, chỉ khoảng 5 - 10 ngàn đồng/bài.
Trong Hội nghị tham vấn chuyên gia về dự thảo Luật Báo chí sửa đổi do Ủy ban Văn hóa, giáo dục, thanh niên, thiếu niên, nhi đồng của Quốc hội vừa qua, ông Võ Văn Long - Phó Giám đốc Sở TT-TT TP.HCM đã nêu ra thực trạng hoạt động của các trang thông tin điện tử tổng hợp gây hiểu nhầm cho bạn đọc, vì chỉ người trong nghề mới biết đó là trang thông tin điện tử tổng hợp, còn bạn đọc đều nghĩ đó là báo mạng.
Ông Hoàng Hữu Lượng - Cục trưởng Cục Báo chí thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông khẳng định, các trang tin điện tử tổng hợp chỉ được khai thác thông tin khi được sự cho phép của các cơ quan báo chí. Mỗi trang tin điện tử phải thỏa thuận với các cơ quan báo chí, được phép của các cơ quan báo chí để tổng hợp lại thông tin đưa lên các trang tin điện tử của họ. Nhưng từ quy định đến thực tế phát triển và thực hiện thì còn rất nhiều nơi xâm phạm vấn đề bản quyền.
Một vấn đề nữa, nhiều người hiện nay vẫn chưa phân biệt hoặc không chú ý sự khác biệt giữa “trang thông tin điện tử” với “báo điện tử” dẫn tới nhầm lẫn khi tiếp nhận thông tin. Cách “sàng lọc” nguồn tin sơ bộ là nhìn vào tên miền của trang tin đó. Bởi với những tên miền quốc gia (có kết thúc bằng đuôi .vn như .com.vn, .net.vn, .vn... ) thì các trang thông tin đó được kiểm soát tốt hơn về mặt nội dung, khi được quản lý bởi Bộ Thông tin và Truyền thông. Trong khi với tên miền quốc tế (.com, .net, .info...), độc giả cần cẩn trọng hơn. Sau khi đọc, độc giả cũng có thể dễ dàng kiểm chứng qua các nguồn tin chính thống.
Thứ đến, trước khi độc giả chia sẻ bất kỳ thông tin nào thì cũng cần tự xây dựng ý thức phản biện. Rất nhiều người thường chỉ đọc qua đã vội kết luận và chia sẻ dồn dập mà không chịu xem xét các khía cạnh khác. Và những độc giả, đặc biệt là giới trẻ với thói quen bấm nút chia sẻ đã vô tình tiếp tay cho những thông tin này.
Tiếp nhận thông tin nhưng đừng để bị những thông tin đó đánh lừa, tận dụng mình với động cơ xấu để tư lợi, đây là điều cần thiết để tránh bị “bôi bẩn đầu óc”, tránh những thông tin “rác” cho mình.
Bình An
