Tại phiên họp thứ 7, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) vừa diễn ra đã cho ý kiến về các vấn đề lớn còn ý kiến khác nhau của dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự (BLHS) số 100/2015/QH14. Theo đó, một số vấn đề lớn như: quy định tuổi chịu trách nhiệm hình sự; về quy định giá trị đối với hàng cấm làm căn cứ định tội, định khung hình phạt… đã được đưa ra thảo luận.
Nhiều băn khoăn về tuổi chịu trách nhiệm hình sự
Phát biểu tại phiên họp, Thượng tướng Lê Quý Vương - Thứ trưởng Bộ Công an cho rằng, còn nhiều điều băn khoăn liên quan đến điều khoản quy định về tuổi chịu trách nhiệm hình sự đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi. Theo Thượng tướng, quan điểm của Bộ Công an là người từ 14-16 tuổi thì phải chịu trách nhiệm hình sự về các tội rất nghiêm trọng với lỗi cố ý và đặc biệt nghiêm trọng theo tinh thần của BLHS năm 1999. “Tôi đề nghị tuổi chịu trách nhiệm hình sự phải xem xét cho kỹ, phải đối chiếu lại BLHS năm 1999 để so sánh với BLHS năm 2015 xem cái gì đạt được, chưa đạt được, cái gì vướng mắc”, Thượng tướng Lê Quý Vương nêu ý kiến.
Vẫn còn nhiều điều băn khoăn liên quan đến điều khoản quy định về tuổi chịu trách nhiệm hình sự đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi.
Băn khoăn về việc xử lý hình sự đối với trẻ từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa-Giáo dục thanh niên, thiếu niên và nhi đồng Phan Thanh Bình cho biết, dù nhiều đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đồng tình với quy định này, nhưng Luật Trẻ em vừa thông qua và Công ước LHQ quy định 16 tuổi, thậm chí dưới 18 tuổi vẫn trong độ tuổi trẻ em. UNICEF cũng làm việc với ủy ban chúng ta rất nhiều lần khi cho biết, hiện nay, hình thể trẻ em có thể đã lớn hơn, trưởng thành hơn nhưng nhận thức, hành vi chưa thể trưởng thành. Bên cạnh đó, trong môi trường trại giam, các em có tốt hơn không hay sau khi giam các em vài tháng, vài năm về rồi “đi luôn”? Môi trường đó rất khó để chỉnh các em, vì môi trường bình thường đã khó chỉnh rồi”. Theo ông Phan Thanh Bình, cần có thống kê tình hình vi phạm hình sự ở trẻ em trước khi quyết định xem có nên xử lý không và xử lý ở 14 tuổi hay 16 tuổi.
Về đề nghị xử lý với hành vi rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng, ông Bình cho biết, Ủy ban Văn hóa-Giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng bảo lưu phương án như dự thảo Chính phủ trình. Theo đó, người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội rất nghiêm trọng do cố ý và tội đặc biệt nghiêm trọng mà không phải chịu trách nhiệm hình sự về tội ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng đối với 3 tội danh (cố ý gây thương tích hoặc tổn hại sức khỏe của người khác; tội hiếp dâm và tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản thì người đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về cả tội ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng, rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng).
Khó xác định giá trị hàng cấm
Về quy định giá trị đối với hàng cấm làm căn cứ định tội, định khung hình phạt (các Điều 190 và 191 của Bộ luật Hình sự năm 2015), có ý kiến ĐBQH cho rằng, quy định về giá trị là phù hợp, đồng thời cần có quy định bắt buộc các cơ quan chức năng phải tiến hành định giá để bảo đảm yêu cầu phòng, chống tội phạm. Tuy nhiên, Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hoà Bình lưu ý, xác định giá trị hàng cấm là một công việc mà Toà án trong nhiều nhiệm kỳ gặp khó khăn trong việc hướng dẫn. “Ở đây chúng ta yêu cầu giám định các loại hàng cấm như sừng tê giác, rượu, thuốc lá nhập lậu… Sừng tê giác giá trị rất cao nhưng không có căn cứ nào để xác định giá trị, rất khó giám định. Do đó, việc định khung, định khoản khi xét xử rất khó khăn”.
Chánh án TAND tối cao cho rằng, vấn đề buôn lậu thuốc lá, rượu giả cũng vậy, khi đưa ra thị trường, người bán lừa người mua giá trị rất cao nhưng khi xác định là giả rồi thì giá trị cũng bằng không. Ông đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu thêm, nghiên cứu kinh nghiệm các nước, nếu bắt giám định giá thì rất nhiều mâu thuẫn, gây khó khăn…
Về vấn đề định giá hàng cấm, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương nêu quan điểm, đối với chuyện vận chuyển, mua bán sừng tê giác, chỉ định lượng chứ quy về giá trị vật chất rất khó. Anh em khi xem xét các vụ án rất khó xử, vì trên thị trường không có giá cả cụ thể buôn bán sừng tê giác mà chỉ có giá ngầm. Chưa ai định giá và chưa có tài liệu nào khẳng định tác dụng của sừng tê giác. Việc định tính, định lượng chỉ ở mức độ tương đối. Thứ trưởng Lê Quý Vương cũng băn khoăn, nếu quá cụ thể hoá BLHS sẽ gây khó khăn trong việc thi hành. Chẳng hạn tội Xâm phạm chỗ ở, trong quá trình phát hiện đối tượng truy nã hoặc phạm tội quả tang, người dân đuổi bắt và chạy vào nhà người dân khác (không được sự đồng ý của chủ nhà) thì có phải phạm tội không?
Cũng tại phiên họp, một số vấn đề như: đề nghị mở rộng trách nhiệm hình sự của pháp nhân đối với Tội tài trợ khủng bố (Điều 300) và Tội rửa tiền (Điều 324); việc bỏ hay giữ lại điều 292 BLHS về tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông cũng đã được đưa ra thảo luận.