Còn nhiều khó khăn
Thời gian qua, mạng lưới y tế biển, đảo gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn nhân lực và trang thiết bị, kỹ thuật, ảnh hưởng rất nhiều đến việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho các lao động biển, thậm chí gây nhiều rủi ro đáng tiếc (năm 2003, một thanh niên xung phong trên đảo Cồn Cỏ mang thai, do ít có điều kiện khám thai định kỳ và quản lý thai nghén nên không biết mình rơi vào trường hợp khó sinh. Đến ngày sinh khi chuyển vào đất liền thì thai nhi đã chết trong bụng mẹ).
Năm 1989, do sự chuyển đổi nền kinh tế của đất nước từ tập trung bao cấp sang cơ chế thị trường đã tạo ra sự biến động khá lớn đối với ngành kinh tế biển, mạng lưới y tế cơ sở cũng biến động theo. Các cơ quan, xí nghiệp thuộc ngành kinh tế biển đã sắp xếp lại bộ máy tổ chức, trong đó có tổ chức y tế cho phù hợp với điều kiện quản lý kinh tế mới. Một số đơn vị kinh doanh đã giải thể tổ chức y tế cơ sở bao gồm phòng y tế và các bệnh xá trực thuộc, bỏ định biên thầy thuốc trên các tàu biển, cơ sở, vật tư y tế cũng bị phân tán. Do đó việc chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ cho người lao động trên biển gặp muôn vàn khó khăn.
 Quân đoàn C52, vùng A Hải quân khám chữa bệnh cho người dân đảo Bạch Long Vỹ. |
Từ năm 1989 đã bỏ chức danh sỹ quan y tế (bác sĩ) trên tàu biển, việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe do đoàn thuyền viên tự đảm nhiệm. Tiêu chuẩn trang thiết bị, tủ thuốc cho các loại tàu biển chưa có, do đó nhiều tàu buộc phải trang bị theo tiêu chuẩn quốc tế rất bất cập và tốn kém. Hiện nay do thiếu các điều kiện an toàn tối thiểu theo qui định của Công ước biển Quốc tế mà đội tàu biển của nước ta luôn là một trong 10 quốc gia có số lượng tàu bị giữ tại các cảng nước ngoài nhiều nhất thế giới, trong đó có nhiều tàu do bị thiếu các điều kiện về y tế ; điều này làm giảm uy tín của ngành Hàng hải nước ta.
Bên cạnh đó, công tác y tế của từng ngành như ngành thuỷ sản, du lịch biển, dầu khí, lực lượng quân đội cũng gặp rất nhiều khó khăn. Trong đó, hệ thống y tế phục vụ cho hoạt động du lịch đặc biệt là du lịch biển chưa có, mạng lưới y tế các địa phương ven biển thì chưa có kiến thức về Y học biển nói chung và Y học du lịch biển nói riêng, nên việc phối hợp và trợ giúp cho ngành du lịch còn rất hạn chế. Do vậy, việc tạo ra môi trường du lịch an toàn cho du khách bị giới hạn rất nhiều, dẫn đến giảm sút sức thu hút du khách trong nước và quốc tế đến với các vùng biển đẹp của đất nước. Công tác đào tạo và quản lý cấp chứng chỉ cho những người làm việc dưới nước chưa có nơi nào thực hiện. Cán bộ y tế chuyên ngành còn quá thiếu và yếu.
Đối với mạng lưới y tế các địa phương ven biển và hải đảo vẫn là mô hình y tế từ đất liền di chuyển ra, tổ chức theo Nghị định số 13/2008/NĐ-CP ngày 04/02/2008 của Chính phủ chưa hoàn thiện và chưa phù hợp với tình hình thực tiễn. Cho đến hiện nay, chúng ta chưa có mô hình tổ chức mạng lưới y tế biển đảo đặc thù phù hợp với điều kiện tự nhiên, điều kiện phân bố dân cư và điều kiện xã hội trên tuyến biển - đảo. Hệ thống đảo “cô lập với đất liền, cô lập giữa các đảo với nhau, dân cư ít và phân bố dân cư thưa thớt, nên việc bố trí mạng lưới y tế rất khó khăn. Bên cạnh đó, lực lượng cán bộ y tế thiếu về số lượng, hạn chế về chuyên môn, đặc biệt là cán bộ y tế chuyên khoa do chính sách khuyến khích, thu hút cán bộ y tế ra công tác tại vùng biển đảo chưa đáp ứng tình hình thực tiễn. Việc tổ chức các cơ quan y tế cấp huyện, xã còn rất nhiều bất cập, có những huyện đảo chỉ có 1 - 3 bác sỹ nhưng phải đảm nhận cả bệnh viện đa khoa, trung tâm y tế, phòng y tế, an toàn vệ sinh thực phẩm, DSKHHGĐ… Trang thiết bị vượt quá khả năng sử dụng của cán bộ y tế, cơ cấu trang thiết bị chưa hợp lý: thiết bị chưa có người sử dụng, chưa có điện sử dụng thường xuyên trong khi phương tiện vận chuyển bệnh nhân từ biển vào đảo và từ đảo vào bờ lại chưa có nên người dân định cư trên các đảo chưa yên tâm định cư và bám biển, bám đảo.
Chương trình quân dân y phát huy hiệu quả
Từ năm 1991 đến nay, mô hình kết hợp quân dân y trên các biển đảo do ngành Quân y đề xuất đã được triển khai ở hầu khắp các tuyến đảo trên lãnh hải Việt Nam. Đặc biệt ở tuyến đảo Đông Bắc, mô hình lồng ghép trạm xá quân y và dân y thành bệnh xá quân - dân y đảo đã đi vào nề nếp nên phát huy được nội lực của y tế dân y và quân y tạo nên sức mạnh tổng hợp cả về nhân lực y tế lẫn vật tư y tế.