Theo đó, một vụ dịch xảy ra khi:
Ở một nơi không có sốt rét lưu hành, nay nếu có trên 5 bệnh nhân sốt rét có ký sinh trùng sốt rét dương tính trong vòng từ 1 - 2 tuần ở phạm vi thôn bản, ấp.
Ở một nơi sốt rét lưu hành mà 3 năm liền không có bệnh nhân sốt rét, nay nếu có trên 5 bệnh nhân mới có ký sinh trùng sốt rét dương tính trong vòng từ 1 - 2 tuần ở phạm vi thôn bản, ấp.
Ở một nơi sốt rét lưu hành khi có số bệnh nhân sốt rét hoặc số người có ký sinh trùng sốt rét trong 1 tháng tăng trên trị số trung bình hàng tháng cùng kỳ năm trước của 3 năm liên tục cộng với 2 độ lệch chuẩn (mean 2SD) của một xã.
Hỏi han khi khám bệnh để khảo sát thời gian ủ bệnh và yếu tố dịch tễ sốt rét.
(ảnh internet)
Dịch sốt rét được xem là phát hiện sớm khi những trường hợp bệnh nhân bị lây truyền đầu tiên được phát hiện trước thời gian 1 tháng. Nếu sau 1 tháng được xem là phát hiện muộn. Quy mô vụ dịch xảy ra được đánh giá theo mức độ nhỏ, vừa và lớn căn cứ vào số lượng thôn, xã có dịch; đồng thời cũng có thể căn cứ vào số lượng bệnh nhân sốt rét lâm sàng và số người có ký sinh trùng sốt rét. Dịch nhỏ xảy ra ở phạm vi thôn bản hoặc khi bệnh nhân sốt rét lâm sàng dưới 15% dân số vùng dịch ở một xã và người có ký sinh trùng sốt rét dưới 5% dân số vùng dịch của một xã. Dịch vừa xảy ra ở phạm vi xã hoặc khi bệnh nhân sốt rét lâm sàng từ 15-30% dân số và số người có ký sinh trùng sốt rét trên 5-15% dân số của một xã. Dịch lớn xảy ra ở phạm vi nhiều hơn 5 xã hoặc khi bệnh nhân sốt rét lâm sàng trên 30% dân số và số người có ký sinh trùng sốt rét trên 15% dân số của từ một xã trở lên.
Trên thực tế, dịch sốt rét có thể xảy ra khi có những yếu tố nguy cơ như:
Ở vùng sốt rét lưu hành nặng nếu có những đối tượng chưa có miễn dịch mới từ vùng lành đến gồm người đi xây dựng kinh tế mới có tổ chức hay tự do, những đơn vị bộ đội, thanh niên xung phong đi làm nhiệm vụ ở lại hoặc quay trở về, những công nhân đi lao động thời vụ, những công nhân mới bổ sung cho các công nông lâm trường xí nghiệp; những người đi đào đãi vàng, kim loại, đá quý, tìm trầm...
Ở những vùng có thời tiết thuận lợi cho sốt rét phát triển như mùa hè kéo dài hoặc có lũ lụt; bị mất mùa, đói kém làm cho sức đề kháng, mức miễn dịch của nhân dân giảm sút; khi do nhiều nguyên nhân phối hợp làm cho số lượng muỗi truyền bệnh tăng bất thường, sự tiếp xúc giữa người và muỗi truyền bệnh cũng gia tăng. Một yếu tố nữa cũng cần chú ý là số bệnh nhân sốt rét tăng bất thường, trong đó có trẻ em và khi có bệnh nhân tử vong do sốt rét.
Ở những vùng sốt rét đã giảm, vùng sốt rét lưu hành nhẹ, ổn định hoặc không có sốt rét nhưng có người đi vào vùng sốt rét trở về hoặc có nhiều người từ vùng sốt rét tới hay thường xuyên có người qua lại vùng sốt rét; khi số lượng muỗi truyền bệnh tăng đột ngột, khi có những loài muỗi truyền bệnh chính đi theo các phương tiện giao thông xâm nhập và thích nghi với môi trường, hoàn cảnh tại địa phương.
Ở vùng sốt rét ven biển, đặc biệt là miền Nam cần phải chú ý đến các chu kỳ xảy ra dịch đã được ghi nhận tại địa phương trong vòng từ 3 - 5 năm với những triệu chứng khi dịch xảy ra. Chú ý đến các thay đổi môi trường có thể làm mật độ của muỗi Anopheles epiroticus tăng lên như lấy nước mặn nuôi tôm, lấn biển làm kinh tế...
Ở vùng sốt rét lưu hành nặng khi sốt rét đã giảm nhiều, miễn dịch của người dân giảm, yếu tố nguy cơ xảy ra dịch sốt rét là sự thiếu sót trong xử lý ổ bệnh, quản lý và phát hiện, điều trị thiếu sót; khi mật độ muỗi truyền bệnh đã phục hồi trở lại, màng lưới y tế cơ sở thiếu và yếu; sự quan tâm của người dân, y tế và chính quyền bị lơ là, buông lỏng...
Như vậy, những yếu tố nguy cơ tạo điều kiện thuận lợi cho dịch sốt rét xảy ra khá phong phú. Vì vậy, việc giám sát dịch sốt rét là một trong những nội dung giám sát dịch tễ quan trọng mà tất cả các tuyến đều phải thực hiện theo chức năng, nhiệm vụ quy định của Bộ Y tế. Trong giai đoạn hiện nay, dịch sốt rét có thể có nguy cơ bùng phát một cách dễ dàng vào bất kỳ lúc nào để gây nên những hậu quả nghiêm trọng không lường hết được nếu mang tư tưởng chủ quan, lơ là; cắt giảm sự đầu tư, hỗ trợ công tác.
Đứng trước thực trạng tình hình sốt rét gia tăng tại địa phương; cần nhận định, đánh giá sự gia tăng này là tăng theo mùa truyền bệnh trong sốt rét lưu hành địa phương hay tăng do xảy ra dịch sốt rét nhằm có biện pháp xử trí phù hợp. Không phải khi nào thấy sốt rét gia tăng cũng cho rằng dịch sốt rét đã xảy ra hoặc bùng phát.
