Vào lúc Nhật Bản và ASEAN họp thượng đỉnh ở Tokyo, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry từ ngày 14/12/2013 bắt đầu chuyến viếng thăm Việt Nam và Philippines. Hai sự kiện này cho thấy sức thu hút ngày càng mạnh của Đông Nam Á về mặt chiến lược cũng như kinh tế. Nói chung là chưa bao giờ khu vực này lại trở thành tâm điểm của cuộc tranh giành ảnh hưởng giữa ba nền kinh tế hàng đầu thế giới: Hoa Kỳ, Trung Quốc và Nhật Bản.
Chuyến thăm Việt Nam của Ngoại trưởng Mỹ J. Kerry nhằm thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa mối quan hệ hợp tác giữa 2 nước.
Trong năm nay, các lãnh đạo cao cấp của 3 nước nói trên đã đến hoặc dự trù đến thăm Đông Nam Á. Thủ tướng Shinzo Abe từ khi lên cầm quyền ở Nhật Bản đã đi thăm toàn bộ 10 nước thành viên ASEAN. Về phía Trung Quốc, Chủ tịch Tập Cận Bình đã đi thăm Indonesia và Malaysia, còn Thủ tướng Lý Khắc Cường thì đi thăm Việt Nam. Tổng thống Barack Obama vì lý do khủng hoảng ngân sách trong nước nên đã phải hoãn chuyến công du châu Á, nhưng ông dự trù sẽ đi thăm khu vực này vào tháng 4 năm tới.
Bên cạnh tầm quan trọng về mặt chiến lược, sự thu hút của Đông Nam Á về mặt kinh tế đối với 3 cường quốc hàng đầu thế giới là rất rõ ràng: Còn số hộ gia đình thuộc tầng lớp trung lưu đã tăng rất nhanh ở các nước ASEAN, một cộng đồng quy tụ đến 600 triệu dân. Kinh tế khu vực Đông Nam Á sẽ đạt mức tăng trưởng 4,8% năm nay và 5,2% năm tới, theo dự báo của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), cho dù có phần nào bị tác động bởi khủng hoảng chính trị ở Thái Lan và bởi cơn bão Haiyan vừa qua ở Philippines.
Ngoài việc loan báo hỗ trợ tài chính tổng cộng 20 tỷ USD cho Đông Nam Á, trước Hội nghị thượng đỉnh, Nhật Bản đã ký thêm 3 hiệp định song phương về trao đổi ngoại hối với Indonesia, Philippines và Singapore. Các thỏa thuận này nhằm mục đích hỗ trợ cho các nước Đông Nam Á trong trường hợp các nước này gặp khó khăn về tài chính. Cũng trong lĩnh vực tài chính, các ngân hàng lớn của Nhật Bản như Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ đang tìm kiếm những thị trường mới ở Đông Nam Á qua việc đầu tư vào các ngân hàng Việt Nam. Tháng 5 vừa qua, Nhật Bản cũng đã đồng ý cho Myanmar vay tổng cộng gần 500 triệu USD để phát triển.
Trong khi Hoa Kỳ đang cố thúc đẩy việc ký kết Hiệp định tự do mậu dịch Đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP với các nước châu Á, trong đó có Việt Nam thì Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng đã tìm cách thu hút các nước Đông Nam Á. Khi viếng thăm vùng này vào tháng 10, lãnh đạo họ Tập đã trấn an rằng sự phát triển của kinh tế của Trung Quốc sẽ mang lại những cơ hội cho các nước ASEAN hơn là những mối đe dọa. Nhân chuyến công du của ông Tập Cận Bình, Bắc Kinh đã loan báo kế hoạch đầu tư tổng cộng hơn 28 tỷ USD vào Indonesia. Trung Quốc cũng dự báo là trao đổi mậu dịch giữa nước này với ASEAN sẽ lên tới 1.000 tỷ USD vào năm 2020.
Sau khi Bắc Kinh thiết lập Vùng nhận diện phòng không trên biển Hoa Đông, có người cho rằng Trung Quốc cũng sẽ lập một vùng tương tự ở biển Đông. Thế nhưng, một giáo sư chuyên về an ninh châu Á - Thái Bình Dương thuộc Đại học Sydney nghĩ rằng Bắc Kinh không muốn “gây thù chuốc oán” với quá nhiều nước mà chỉ muốn đối lại chính sách xoay trục sang châu Á của Mỹ. Vì chính lợi ích kinh tế của Trung Quốc, Bắc Kinh tạm thời giữ hòa khí với các nước Đông Nam Á.
Việt Nam cũng là một địa chỉ được quan tâm ở Đông Nam Á. Trong chuyến thăm Việt Nam vào trung tuần tháng 12 này, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry tuyên bố, Việt Nam và Mỹ đang đứng trước “ngưỡng cửa của một thay đổi nữa mà có thể mở thêm nhiều cánh cửa cơ hội hơn cho hai nước và làm cho quan hệ đối tác thêm mạnh mẽ, thị trường của chúng ta thêm năng động và mang lại nhiều lợi ích”. Ngưỡng cửa mà Ngoại trưởng Mỹ nói ở đây chính là Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) mà Việt Nam, Mỹ và 10 quốc gia châu Á - Thái Bình Dương khác đang đàm phán với hi vọng có thể kết thúc vào năm tới.
(Theo AFP, USA today)
Hà Phương