Theo Ðông y, cá quả tính hàn vị ngọt, có công năng bồi bổ khí huyết, kiện tỳ, lợi tiểu, ích tinh tủy, khử thấp trừ phong, tiêu thũng, thông quan, sinh tân dịch, bổ gân xương tạng phủ, hạ hỏa, chống viêm, không độc, chữa trĩ...
- Suy nhược sau khi ốm: cá quả một con, rửa sạch cắt miếng, cho thêm một ít giăm bông, nấu thành canh, ăn cái uống nước canh, ngày 2-3 lần, cần ăn 5-7 ngày liền.
- Phụ nữ can huyết lao, kinh nguyệt bế ít: cá quả tươi một con khoảng 400-500g, đương quy 15g, sinh địa 30g, hành củ, gừng tươi đủ dùng. Cá quả đánh sạch vảy, bỏ mang ruột, rửa sạch. Đương quy, sinh địa cho vào túi vải buộc kín, cho túi thuốc cùng cá vào nồi nước vừa đủ, đun lửa to đến sôi, hạ lửa nhỏ hầm nhừ, vớt bỏ túi thuốc, nêm gia vị, gừng vừa miệng, ăn cá uống canh. Ngày ăn 1 thang, cần thường xuyên ăn.
- Phù do viêm thận mạn, tràn dịch màng tụy do xơ gan: cá quả một con 500g, bí xanh 500g để cả vỏ ngoài thái miếng, đậu đỏ 60g, hành 5 củ. Cá quả đánh sạch vảy, chặt vây, bỏ mang, ruột, rửa sạch cắt miếng, cho vào nồi cùng bí xanh, đậu đỏ, hành, đổ nước vừa phải nấu thành canh, không cho muối. Ăn cái, uống nước. Ngày 1 thang, cần ăn 7-10 ngày liền.
- Chữa thận hư nhiễm mỡ: cá quả một con 200g, làm sạch, bỏ ruột, nấu với 200g đậu đỏ cho nhừ, ăn hết một lần, ngày 1 thang.
- Chữa chứng trĩ: cá quả một con 200g, lấy đất nhão trát kín rồi vùi vào tro than nóng đỏ, khi đất quanh cá nứt là được. Mang cá ra bóc hết đất bọc ngoài, bỏ mật ruột, bóc lấy thịt ăn cùng rau dấp cá tươi, ngày ăn 1-2 lần trong nhiều ngày.
- Thanh nhiệt tiêu phù thũng: cá quả một con 200g, đậu đỏ 50g, vỏ bí đao 30g, cho vỏ bí đao vào bụng cá sau khi bỏ ruột, nấu cùng đậu đỏ cho nhừ, ăn cả cái lẫn nước, ngày ăn 1 lần. Cần ăn vài ngày.
 Canh cá quả nấu chua chữa tiểu rắt, tiểu vàng. |
- Chữa đái rắt, tiểu vàng ít:
cá quả một con 500g, giá đậu xanh 150g, cà chua 100g, lá me 70g, gia vị vừa đủ. Cá quả đánh sạch vảy, lọc lấy thịt thái miếng ướp gia vị. Đầu và xương cá luộc kỹ lấy nước, cho thịt cá vào nước này nấu cùng giá đỗ, cà chua, lá me giã nhuyễn hay mẻ cho có vị chua; canh chín ăn cả cái lẫn nước. Ăn vài ngày.
- Chữa ra mồ hôi trộm: cá quả 100g, rửa sạch cho hết nhớt bằng nước nóng, lọc lấy thịt thái nhỏ và rán vàng, cho vào nồi đổ nước chừng 400ml, cạn còn 100ml cho trẻ uống nước ăn cái, cần ăn 3 ngày.
- Chữa lở ngứa kinh niên: cá quả một con, làm sạch vảy, bỏ ruột, mang, vây. Nhồi vào bụng cá lá ké đầu ngựa, buộc lại rồi xung quanh cá lại lấy lá ké đầu ngựa bọc lại, để trên lửa đốt xoay tròn đến khi lá cháy hết gỡ bỏ lá, thái cá nhỏ ướp gia vị, muối cho ngấm vào thịt cá, ăn hết trong ngày. Ăn 2-3 ngày.
- Chữa sốt cao háo khát, bí tiểu do thận hư: cá quả một con 200g, làm sạch thái nhỏ nấu với 250g đậu phụ ăn vào 2 bữa cơm. Hoặc cá quả một con 250g, cá mực 200g, đậu phụ 50g, muối 4g, nấu ăn trong ngày.
- Làm an thần, ích trí tiêu thũng: cá quả một con 500g, thịt lợn nạc 120g, long nhãn 6g, táo đỏ 6 quả, rượu 20g, muối, hành, gừng. Cá rán, thịt lợn thái mỏng, táo đỏ bỏ hột, đổ nước vừa đủ, nấu nhừ, ăn nóng, ngày 1 thang.
- Bổ nguyên khí, thông tiểu: cá quả một con 400g, đông quỳ tử 24g, hồng sâm 9g, hoài sơn 30g, sinh hoàng kỳ 30g. Lấy vải bọc đông quỳ tử, hồng sâm thái phiến, đổ đủ nước, nấu lửa nhỏ trong 2 giờ là được, ngày dùng 1 thang.
- An thần, sinh tân, nhuận phế, kiện tỳ, dưỡng trí: cá quả một con 500g, táo đỏ 10 quả, táo tây vỏ đỏ 2 quả, gừng tươi 2 lát, gia vị, dầu vừa đủ. Rán cá với gừng cho thơm, táo tây gọt vỏ bỏ hạt, thái miếng nhỏ, táo đỏ bỏ hạt, cho vào nồi đất nấu sôi nước rồi cho tất cả vào, táo cho sau cùng, đổ nước ngập, đậy kín vung nấu 2 giờ, nêm gia vị, ăn nóng. Món ăn có tác dụng phòng ngừa mắt thâm quầng, mất ngủ, huyết áp cao, chóng mặt, nhức đầu.
- Bổ não an thần, ích khí bổ huyết: đầu cá một cái 300g, xuyên khung 12g, hà thủ ô chế 15g, hoàng kỳ 30g, táo đỏ 4 quả, gừng tươi 3 lát. Đầu cá bỏ mang, rửa sạch, táo bỏ hột, đổ nước vừa đủ. Cho cả vào nồi đun to lửa đến sôi, hạ lửa nhỏ hầm 2 giờ, thêm gia vị, ăn nóng. Món này thích hợp với những người già bị lú lẫn, trí nhớ giảm, phản ứng chậm, mắt, tai kém, sức yếu, mệt mỏi, biếng ăn.
- Chữa viêm mũi dị ứng: đầu cá 150g, tân di hoa 12g, tế tân 3g, bạch chỉ 12g, gừng tươi 12g. Đầu cá và các vị thuốc đập dập, riêng tân di bỏ vào túi vải buộc miệng, cho tất cả vào nồi, nấu lửa nhỏ trong 2 giờ là dùng được, ngày ăn 1 thang.
BS. Hoàng Long - Hoàng Linh