Hãy thử để ý một lần trong lớp học, trong phòng hội họp, nếu bạn vô tình ngáp một cái thì sẽ có bao nhiêu người ngáp theo bạn. Trước khi bạn đọc hết bài viết này, bạn cũng sẽ... ngáp ít nhất một lần.
Không phải bài viết này cố ý gây nhàm chán cho bạn nhưng sự thật là đọc những câu chuyện viết về ngáp sẽ khiến cho bạn... ngáp. Cũng như khi bạn nghe hoặc thấy người ta ngáp, bạn cũng sẽ ngáp theo.
Vì sao chúng ta ngáp?
Các nhà khoa học đã đưa ra nhiều giả thiết về nguyên nhân gây ngáp và có 3 giả thuyết được xem là phổ biến nhất.
Giả thuyết thứ nhất là thuyết sinh lý học theo đó cơ thể chúng ta ngáp để lấy thêm oxygen (O2) và thải ra bớt khí carbonic (carbon dioxide - CO2). Giả thuyết này cũng giải thích hiện tượng tại sao người ta ngáp trong nhóm đông người như hội họp, hội nghị, rạp hát... Vì trong phòng càng đông người thì sự tích lũy khí carbonic càng nhiều. Vì vậy người ta phải ngáp để đuổi ra khỏi cơ thể khí carbonic đồng thời lấy vào thêm mức oxygen. Giả thuyết kế theo là thuyết tiến hóa. Tổ tiên chúng ta ngáp nhằm để... khoe răng với mục đích dọa nạt kẻ thù… Giả thuyết cuối cùng là thuyết... chán nản: ngáp xảy ra khi người ta chán nản một điều gì đó.
Vai trò của sự ngáp
Ngáp sẽ giúp làm giãn phổi và các mô chung quanh nhằm ngăn chận sự “kẹt đường” của những ống khí nhỏ trong phổi. Điều này giải thích vì sao ngáp thường xảy ra vào thời điểm mà người ta có sự hít thở nông, chẳng hạn như khi mệt mỏi, hoặc khi vừa mới thức dậy.
Ngáp cũng sẽ cung cấp cho phổi một hóa chất gọi là surfactant. Đây là một chất lỏng bôi trơn được bao phủ trong những túi khí nhỏ trong phổi giúp những túi này rộng mở để lấy không khí. Surfactan rất quan trọng cho một đứa bé vừa lọt lòng mẹ có thể sống được khi bắt đầu cuộc sống mới ở bên ngoài môi trường tử cung. Điều này cũng giải thích vì sao bào thai ngáp trong quá trình phát triển. Đó là vì bào thai đang chuẩn bị để sử dụng phổi của chúng.
Do ngáp làm giãn các cơ, các khớp, làm tăng nhịp tim cho nên ngáp sẽ làm tăng sự tỉnh táo. Ngáp cũng là một dấu hiệu giúp người ta biết rằng cơn buồn ngủ sẽ ập đến. Vì vậy, cánh tài xế đường dài phải mau mau tìm một trạm dừng nào đó nghỉ ngơi chốc lát, bởi nếu không thì những tai nạn kinh hoàng sẽ là điều khó tránh.
Một điều lạ và thú vị là ngáp có thể... lây. Một người ngáp thì nhiều người khác sẽ ngáp theo. Nếu bạn xem một cảnh thấy ai đó ngáp, bạn cũng sẽ ngáp.
Ngáp bất thường là dấu hiệu bệnh?
Ngáp nhiều là một dấu hiệu của một hoặc nhiều chứng bệnh nào đó. Những người ngáp quá nhiều có thể bị “dính” các chứng như đa xơ (multiple sclerosis), bệnh Lou Gehrig (bệnh thoái hóa các thần kinh vận động của cột sống), bị nhiễm phóng xạ (cũng như trong quá trình điều trị bằng phóng xạ), bệnh Parkinson... Trong khi đó ngáp ít hơn bình thường lại xảy ra trên những người bị chứng tâm thần phân liệt. Nguyên nhân tại sao ngáp nhiều hơn hoặc ngáp ít hơn trong một số chứng bệnh thì vẫn chưa được biết rõ.
Nhiều thí nghiệm được tiến hành trên động vật và người cho thấy nếu kích thích điện ở một số vùng trong não thì sẽ kích thích sự ngáp. Một vài hóa chất trong não như dopamine và ACTH cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc ngáp.
Hãy nhanh chân gõ cửa phòng mạch bác sĩ nếu bạn bỗng dưng ngáp liên tục và ngáp nhiều hơn bình thường, hoặc nếu ngáp nhiều kèm theo sự buồn ngủ dù là ban ngày.
DS. NGUYỄN BÁ HUY CƯỜNG
(Khoa Dược – ĐH murdoch – Úc)