Nhắc đến bọ ngựa, người ta thường chỉ nhắc đến tính hung bạo của nó, vì nó là “sát thủ” giết chết bạn tình của mình sau khi gần nhau... Nhưng bản thân con bọ ngựa có thể dùng làm thuốc.
Bọ ngựa, còn gọi là ngựa trời, tên khoa học là Mantis religiosa Linnaeus, thuộc họ Bọ ngựa (Mantidae). Đông y gọi là Đường lang.
Theo Đông y, bọ ngựa vị ngọt mặn, tính ấm, có công dụng bổ thận cố tinh, giải độc trấn kính. Thường dùng trị di niệu, đi tiểu nhiều lần, di tinh, liệt dương, xích bạch đới, họng sưng đau, trĩ hạ, viêm loét, kinh giản...
Người ta thường bắt bọ ngựa còn sống, bỏ đầu, cánh, chân và ruột rồi đem rang chín, tán thành bột, đựng trong lọ kín dùng dần.
Trong Đông y, thường người ta ít dùng con bọ ngựa làm thuốc, nhưng tổ của con bọ ngựa làm ra ở trên cây dâu, gọi là tang phiêu tiêu, lại là vị thuốc thường được dùng để trị những chứng bệnh rối loạn đường tiểu như: tiểu nhiều (di niệu), tiểu đêm (dạ niệu), di tinh…
Tang phiêu tiêu vị ngọt, mặn, tính bình; vào kinh Can và Thận. Có tác dụng bổ thận, cố tinh, sáp niệu (súc tiểu tiện). Thường dùng trị di tinh, mộng tinh (spermatorrhea), xuất tinh sớm, tiểu rắt, tiểu són, tiểu nhiều lần, kinh nguyệt bế, đau thắt lưng.
Lấy thứ tổ trên cành dâu, đồ chín, nướng lên dùng (nếu không sẽ bị tiêu chảy). Tìm thứ tổ trên cành dâu, tẩm nước tương đã đun sôi 7 lần, rồi nấu cho cạn khô, nếu chế cách khác thì không có công hiệu.
Kinh nghiệm dùng vị thuốc bọ ngựa
Trị di tinh, tiểu đục, buốt, đau: bọ ngựa, long cốt, đều 40g, sấy khô, tán bột, mỗi ngày trước khi ngủ tối uống 10g với nước muối nhạt.
Trị liệt dương do thận hư: bọ ngựa 15g, nấu ăn hoặc bọ ngựa 15g, ếch 1 con, hầm ăn hàng ngày.
Trị họng sưng đau: bọ ngựa 1 con, băng phiến 3g, bằng sa 2g. Sấy khô tán bột, thổi vào họng mỗi ngày 2 - 3 lần.
Trị động kinh: bọ hung 5g, cương tàm 9g, toàn yết 2g, ngô công 5g, bột trân châu 30g, bán hạ chế 30g, nam tinh chế 20g, thịt ốc biển 30g. Tất cả sấy khô tán bột, uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 2g.
Trị phù hai chân: bọ ngựa 2 con, vỏ bí đao 30g, trư linh 20g, phục linh 20g, râu ngô 20g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang.
Trị mẩn ngứa: bọ ngựa sấy khô, tán bột, rắc xoa.
Một số kinh nghiệm dùng tang phiêu tiêu
Trị đái dầm:
- Tang phiêu tiêu 60g, phúc bồn tử 30g, rượu 10ml. Cho rượu vào thuốc ngâm 30 phút, sau đó sao vàng tán bột, chia làm 30 phần. Mỗi ngày uống 2 lần vào buổi sáng và buổi tối uống với nước sôi có pha 1 thìa cà phê đường đỏ.
- Tang phiêu tiêu 50g, củ mài 100g. Cả hai sấy khô tán bột mịn, ngày uống 2 lần vào buổi sáng và buổi tối, mỗi lần 5g với nước sôi.
- Tang phiêu tiêu 60g, ích trí nhân 30g. Tán bột mịn, ngày uống 2 lần, mỗi lần 9g với nước sôi có pha 1 ít đường.
- Tang phiêu tiêu 60g, khiếm thực 30g. Tán bột mịn, ngày uống 2 lần, mỗi lần 9g với nước sôi có pha 1 ít đường.
- Tang phiêu tiêu 3g, bàng quang heo 1 cái, hầm ăn.
- Tang phiêu tiêu 6g, ích trí nhân 6g, sấy khô tán bột chia uống 2 lần trong ngày.
- Tang phiêu tiêu 10g, ích trí nhân 10g, khiếm thực 10g, long cốt 15g, kim anh tử 10g, thỏ ty tử
- Phúc bồn tử 10g, mẫu lệ 15g, sắc uống.
- Tang phiêu tiêu 12g, đảng sâm 12g, phá cố chỉ 12g, ích trí nhân 8g, thỏ ty tử 8g, ba kích 8g, sắc uống.
Trị tiểu nhiều lần: tang phiêu tiêu 30g sao vàng. Sắc chia 2 lần uống trong ngày.
Trị tiểu són:
- Tang phiêu tiêu 15g, tán bột mịn; thịt heo nạc 150g, rửa sạch thái mỏng. Cho bột thuốc trộn đều, đem hấp cách thủy. Khi chín cho bệnh nhân ăn ngày 1 lần, cần ăn liền 7 ngày.
- Tang phiêu tiêu 30g, ích trí nhân 40g hạt hẹ 30g. Các vị thuốc tán bột mịn, ngày uống 3 lần mỗi lần 5g với nước sôi có pha thêm 30% rượu.
- Tang phiêu tiêu 12g, đảng sâm 14g, hoàng kỳ 15g, thăng ma 3g, bong bóng heo 1 cái. Bong bóng heo làm sạch, cho thuốc vào bong bóng khâu kín, cho vào nồi thêm 350ml nước, đun nho lửa cho nhừ khi còn 150ml nước thuốc, bỏ bã thuốc, bệnh nhân ăn bong bóng, uống nước, ngày 1 lần, cần uống liền 5 ngày.
Trị phụ nữ có thai tiểu tiện nhiều lần và không tự chủ: tang phiêu tiêu 12g sấy khô tán bột chia 2 lần uống trong ngày với nước cơm.
Trị phụ nữ có thai tiểu tiện khó khăn và đau: tang phiêu tiêu sấy khô tán bột, uống mỗi ngày 3 lần, mỗi lần 5g với nước cơm.
Trị tiểu tiện không thông: tang phiêu tiêu nướng vàng 30 cái, hoàng cầm 60g. Sắc kỹ chia uống 2 - 3 lần.
Trị di tinh, bạch trọc (tiểu đục, tiểu ra mủ):
- Tang phiêu tiêu 20g, long cốt 20g, sấy khô tán bột, uống mỗi lần 8g với nước muối nhạt.
- Tang phiêu tiêu 12g, long cốt 30g, mẫu lệ 30g, kim anh tử 15g, hoàng bá 10g, tri mẫu 10g, dạ giao đằng 30g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang.
Trị xuất tinh sớm: tang phiêu tiêu 15g, tán bột mịn; trứng chim bồ câu 3 quả. Cho bột thuốc vào bát, thêm 20ml nước và trứng chim vào, quấy đều, hấp cách thủy cho chín, ăn ngày 1 lần vào lúc đói, cần ăn liền 7 ngày.
Trị liệt dương: tang phiêu tiêu 6g, phá cố chỉ 15g, kỷ tử 15g, hải cẩu thận hoặc dương thận 1 bộ, nhục thung dung 30g, ba kích 15g, tất cả sao khô tán bột, uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 9g.