Sơ cứu tai nạn giao thông rất quan trọng, có thể giúp kéo dài sự sống hoặc gây thêm nguy hiểm cho người bị nạn. Đã có nhiều vụ, tình trạng nạn nhân lẽ ra không quá nghiêm trọng nhưng do các bước sơ cứu đầu tiên thực hiện không đúng và không kịp thời đã dẫn đến những hậu quả đau lòng.
Những kiểu cứu thành hại
Khi xảy ra tai nạn giao thông, sơ cứu tại chỗ rất quan trọng, nếu làm tốt có thể giành lại mạng sống cho nạn nhân từ tay thần chết, nhưng nếu để xảy ra sai sót có thể làm tình trạng vết thương nặng lên, thậm chí gây ra liệt toàn thân hoặc tử vong.
Tâm lý chung của nhiều người là sợ máu. Vì vậy khi thấy nạn nhân chảy nhiều máu, họ không dám cầm máu mà cứ để như vậy đưa thẳng vào bệnh viện. Nhiều người chỉ bị tai nạn ở mức độ trung bình nhưng do đi đường xa, mất nhiều máu nên chết trước khi nhập viện.
Một sai lầm phổ biến khác là không cố định xương cho nạn nhân bị gãy xương trước khi đưa đi cấp cứu mà cứ để vậy đưa lên xe gắn máy chở tới bệnh viện. Nguy hiểm nhất là với những tai nạn có chấn thương cột sống cổ, cách sơ cứu này có thể làm nạn nhân bị chèn ép tuỷ, dẫn đến suy hô hấp, ngưng thở hoặc nếu sống sót thì bị liệt suốt đời.
Với trường hợp bị chấn thương sọ não, bệnh nhân bị mất tri giác, lẽ ra cần phải tranh thủ khoảng thời gian vàng trong cấp cứu, chuyển tới bệnh viện càng sớm càng tốt nhưng nhiều người lại chọn cách xoa dầu, xoa cao hoặc cạo gió để hy vọng nạn nhân tỉnh dậy, làm chậm quá trình điều trị. Sau chấn thương sọ não có thể nạn nhân xảy ra động kinh, có người không biết đã dùng nước hay chanh nặn vào miệng, khiến nạn nhân bị sặc, ngộp thở, dễ chết.
Sơ cứu phải tuỳ vết thương
Mức độ nhẹ: nạn nhân còn tỉnh táo, không chảy máu, có thể đứng dậy. Cho nạn nhân nằm nghỉ để theo dõi dấu hiệu sinh tồn, bắt mạch, đo huyết áp, theo dõi nhịp thở.
Mức độ trung bình: nạn nhân bị các tổn thương chi như gãy xương, tay, chân, rách da chảy máu tại chỗ. Nếu gãy chi cần phải cố định chi gãy.
Chi trên thì lấy khăn làm máng treo tay, chi dưới phải nẹp rồi mới đưa đi cấp cứu. Bị chảy máu thì cầm máu tại chỗ (lấy một cục bông đè mạnh vào vết thương).
Khi di chuyển nạn nhân, chú ý nhẹ nhàng. Trường hợp rách ổ bụng, ruột thòi ra, đừng cố gắng nhét ruột trở lại bụng.
Cần lấy tấm băng, gạc lớn, mềm, sạch quấn ngang bụng tạm thời để cố định chỗ bị thương. Sau đó đặt bệnh nhân lên cáng chuyển đến bệnh viện.
Nếu bị vật nhọn đâm, nhất là ở ngực, bụng, tuyệt đối không được rút ra, vì lúc này vật nhọn đó có tác dụng bịt mạch máu. Nếu rút ra, máu sẽ phun mạnh, bệnh nhân mất máu nhiều, có thể bị chết. Để bệnh nhân ở tư thế dễ chịu nhất và chuyển ngay đến bệnh viện.
Mức độ nặng: nạn nhân rơi vào tình trạng hôn mê. Cần cho đầu đặt nghiêng. Móc hết đờm dãi, đất cát, dị vật ở mũi, miệng.
Nếu bị tụt lưỡi có thể dùng tay kéo lưỡi tạm thời ra ngoài. Trong trường hợp này, quan trọng nhất là đường thở. Nếu nạn nhân ngưng thở trong vòng ba phút sẽ làm chết não và quá năm phút có thể chết tim.
Vì vậy trước hết phải thông đường thở (hà hơi thổi ngạt, hồi sức...). Xoa bóp tim và lồng ngực nếu cần thiết. Lưu ý, cần hai đến ba người nhấc nạn nhân lên chứ không bế xốc bổng hay bế gập người lại, đưa đến chỗ an toàn và gọi xe cứu thương đến hoặc chuyển ngay đến bệnh viện.
Tuyệt đối không đặt nạn nhân nằm ngửa, không lấy bỏ bất cứ một dị vật nào ở da đầu và xương sọ. Không dùng tay nâng đầu lên cao làm gập cổ. Không di chuyển bằng xe đạp, xe gắn máy.
PGS.TS.BS Lê Tuấn Hải
