(SKDS) – Bệnh sán lá gan lớn khó nhận biết và khó chẩn đoán. Vì vậy, người bệnh cần khám để xác định rõ bệnh và dùng đúng thuốc đặc trị...
Ấu trùng sán lá gan lớn có trong cá nước lợ, chủ yếu hơn trong các loại rau sống trong nước (cải xoong, ngổ, rau om, rau cần, ngó sen). Ăn gỏi cá, rau sống, rau trộn (chưa chín đủ độ) làm cho dạng nang ấu trùng xâm nhập vào dạ dày ruột, rồi tự lột lớp vỏ, xuyên qua màng ruột, theo máu, vào gan rồi phát triển, sau đó định hình ở ống mật. Sau 2-3 tháng sẽ phát sinh triệu chứng: sốt, run lạnh, đau vùng bụng, vùng gan (hạ sườn phải).
Nếu không điều trị sẽ chuyển sang mạn với biểu hiện mệt, chán ăn buồn nôn, xuất huyết đường tiêu hóa, thiếu máu, đau khớp, đau cơ, ho, cũng có thể tràn dịch màng phổi... Hiện nay, thuốc được dùng đặc trị bệnh sán lá gan lớn là triclabendazol. Hiện thuốc này không có bán ở các hiệu thuốc mà Viện Sốt rét ký sinh trùng cấp miễn phí. Thuốc dùng cho người có tên là egaten, còn dùng cho thú y có tên là fasinex, cần tránh nhầm lẫn.
Thuốc đặc trị này có tác dụng ngăn cản quá trình phosphoryl- oxy hóa ở ty lạp thể, làm cho sán không kiểm soát được hô hấp, đồng thời gắn kết với các phân tử tubulin ngăn cản quá trình hình thành vi ống ở sán. Từ đó sán bị tê liệt và chết. Thuốc được dùng đường uống, sau khi ăn no, nuốt cả viên với một ít nước, không nhai.
Khi dùng người bệnh có thể thấy mệt, đau ngực, sốt, buồn nôn, đau thượng vị, đau hạ sườn phải... Những hiện tượng này là phổ biến, có thể do sán tê liệt phóng thích ra kháng nguyên hơn là do bản thân thuốc. Một vài nghiên cứu mới đây của nhà sản xuất thấy thuốc gây quái thai trên súc vật nhưng chưa ghi nhận được ở người. Không dùng cho người có thai, người cho con bú, trẻ dưới 6 tuổi.
Bệnh viện Nhiệt đới TP.Hồ Chí Minh còn nghiên cứu dùng artesunat để điều trị. So sánh hiệu quả điều trị với triclabendazol thấy có hiệu quả tương đương và có ưu điểm là dung nạp tốt. Theo đó thì có thể dùng atesunat khi không có triclabenzadol. Tuy nhiên, nghiên cứu còn nhỏ, hiện chưa có hướng dẫn chi tiết.
Không nên dùng các thuốc giun sán thông thường như albendazol, menbendazol. Praziquantel cũng là thuốc tẩy giun nhưng chỉ hiệu quả với sán lá gan nhỏ. Với sán lá gan lớn hiệu quả rất ít, chỉ khoảng 30% trường hợp hầu như không hiệu quả.
Trước đây, khi chưa có thuốc đặc hiệu, một số thầy thuốc trong và ngoài nước có thử dùng các thuốc trên nhưng do tác dụng độc của thuốc hoặc thuốc không có hiệu quả nên hiện nay không dùng nữa.
DS. Bùi Văn Uy
