Vụ thất lạc thiết bị có chứa nguồn phóng xạ của Công ty TNHH Apave châu Á - Thái Bình Dương (gọi tắt là Công ty Apave) vừa xảy ra đã làm dư luận và các cơ quan chức năng “giật mình” bởi sự nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng khi nguồn phóng xạ này bị rò rỉ ra bên ngoài. Mặc dù các đối tượng đánh cắp thiết bị này đã bị bắt giữ, thiết bị đã được thu hồi an toàn, tuy nhiên, đây là một hồi chuông báo động đối với công tác quản lý các thiết bị có chứa nguồn phóng xạ.
Ăn cắp thiết bị có chất phóng xạ mà không biết nguy hiểm?
Trở lại vụ việc, theo thông tin từ cơ quan cảnh sát điều tra quận Tân Bình (TP.HCM), ngày 20/9, cơ quan này đã bắt giữ thêm nghi phạm Ngô Quốc Vương (23 tuổi, tạm trú tại quận Bình Tân) để điều tra làm rõ về hành vi trộm cắp thiết bị có chứa nguồn phóng xạ nguy hiểm. Trước đó, cơ quan công an đã bắt khẩn cấp nghi can Đặng Xuân Lưu (tự “Út”, 25 tuổi, quê Quảng Ngãi, tạm trú tại phường Phú Thọ Hòa, quận Tân Phú) liên quan đến vụ mất trộm máy chứa phóng xạ tại Công ty Apave vào ngày 12/9 tại địa chỉ số 521/67/60A Nguyễn Đình Khởi, phường 4, quận Tân Bình.
Hai đối tượng trộm cắp thiết bị có chứa nguồn phóng xạ bị tạm giữ tại cơ quan công an.
Trước đó, khoảng 10 giờ sáng ngày 15/9, đại diện của Công ty Apave đã đến trụ sở Công an phường 4 (quận Tân Bình) trình báo về việc bị trộm đột nhập căn nhà (nơi công ty thuê để cất giữ trang thiết bị máy móc) ở hẻm 521 Nguyễn Đình Khởi, phường 4, quận Tân Bình lấy trộm tài sản. Tại cơ quan công an, Vương và Lưu đã thừa nhận hành vi phạm tội của mình. Theo đó, khoảng 0 giờ ngày 12/9, Vương điều khiển xe gắn máy qua nhà trọ của Lưu ở hẻm 25 Nguyễn Minh Châu, phường Phú Trung, quận Tân Phú để đi trộm cắp tài sản. Sau đó, cả hai chở nhau đảo quanh các tuyến đường ở quận Tân Bình tìm nhà nào sơ hở thì đột nhập lấy trộm tài sản. Khi đến trước nhà số 521/67/60A Nguyễn Đình Khởi, phường 4, quận Tân Bình, Vương cảnh giới cho Lưu trèo vào căn nhà này và lấy trộm chiếc máy chụp có nguồn phóng xạ Iridium - 192, dù không biết công dụng của máy cũng như đó là chiếc máy gì. Sau khi lấy trộm, Lưu mang về phòng trọ tại 111/15 Vườn Lài (Q.Tân Phú) cất giữ. Trước tính chất nghiêm trọng của vụ việc, UBND TP.HCM đã ra quyết định thành lập tổ công tác với thành phần gồm Sở Khoa học Công nghệ (KHCN), Phòng PA81 - Công an TP.HCM), Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, Cục Công tác phía Nam (Bộ KHCN), Công an quận Tân Bình... Tổ công tác đã triển khai 4 nhóm tìm kiếm, sử dụng thiết bị dò tìm để rà soát, đo độ phóng xạ tại những vị trí, khu vực khả nghi (nhà đối tượng nghi vấn, các cơ sở thu mua phế liệu, các cửa hàng kinh doanh, mua bán sửa chữa thiết bị điện, các chợ kinh doanh phụ tùng...). Đến 18 giờ ngày 18/9, Công an quận Tân Bình phát hiện và cô lập thiết bị tại phòng trọ của Lưu (thuộc khu phố 6, đường Vườn Lài, phường Phú Thọ Hòa, quận Tân Phú). Tổ công tác đã đến hiện trường xác định mức độ nguy hiểm và thu hồi thiết bị chứa nguồn phóng xạ. Theo đó, kết quả đo hoạt độ phóng xạ của thiết bị chứa projector và nguồn phóng xạ Iridium - 192 cho thấy, môi trường và con người xung quanh không bị ảnh hưởng. Cơ quan chức năng đã lập biên bản và tiến hành trao trả thiết bị tìm được cho Công ty Apave.
Siết chặt quản lý thiết bị có chứa nguồn phóng xạ
Được biết, thiết bị chứa nguồn phóng xạ bị đánh cắp trong vụ việc nêu trên là máy Xray - một thiết bị phục vụ công tác kiểm tra không phá hủy (NDT) được sử dụng trong ngành xây dựng, phục vụ kiểm tra chất lượng công trình xây dựng. Máy có chứa nguồn phóng xạ Iridium - 192 có hoạt độ 20,5 Curie (Ci). Liên quan đến mức độ nguy hại của vụ việc trên, ông Đỗ Nam Trung - Trưởng phòng Quản lý công nghệ, Sở KHCN TP. HCM cho biết, đây là thiết bị có hệ thống bảo vệ tránh phát tán chất phóng xạ ra ngoài. Nhưng nếu bị phá hủy, nhiều chất phóng xạ kích thích sẽ gây hủy hoại môi trường và sức khỏe con người. Cụ thể, thiết bị này có chức năng chụp ảnh xuyên thấu, chứa nhiều chất phóng xạ, trong đó nguy hiểm nhất là chất Iridium - 192. Một khi chất phóng xạ trong thiết bị nói trên bị rò rỉ ra bên ngoài, con người bị chiếu xạ liều cao trong thời gian ngắn (tiếp xúc trực tiếp với lõi thiết bị) sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ mạch máu, hệ tiêu hoá, hệ thần kinh trung ương và có triệu chứng cấp của việc nhiễm phóng xạ như buồn nôn, ói mửa, mệt mỏi, da nổi ban đỏ, bỏng, loét...
Liên quan đến vấn đề quản lý các đơn vị, cơ sở có sử dụng thiết bị có chứa nguồn phóng xạ, Sở KHCN TP.HCM cho biết, theo quy định, địa phương chỉ quản lý đối với các thiết bị chứa nguồn phóng xạ liều thấp sử dụng trong y học. Các thiết bị có chứa nguồn phóng xa liều cao ứng dụng trong công nghiệp do Bộ KHCN quản lý. Do vậy, công tác kiểm tra, giám sát việc bảo quản, sử dụng các thiết bị chứa nguồn phóng xạ nguy hiểm đôi khi còn chưa được chặt chẽ. Qua sự việc trên, Sở KHCN đã kiến nghị UBND TP.HCM sớm có văn bản trình Bộ KHCN phê duyệt kế hoạch ứng phó sự cố hạt nhân trên địa bàn TP.HCM để có quy trình xử lý tốt nhất khi các sự cố không mong muốn xảy ra, đồng thời phân cấp cho các tỉnh thành, đặc biệt là TP.HCM quản lý các thiết bị, nguồn phóng xạ ứng dụng trong công nghiệp, y học và các ngành dịch vụ khác.
Tuấn Phong
