Rằm tháng Chạp đã qua.
Chẳng còn mấy ngày nữa là đến hôm hăm ba tiễn ông Táo về Trời, rồi lại bận bịu làm cỗ tất niên, cúng giao thừa và dọn lòng tinh tươm đón ngày Nguyên đán. Dòng thời gian tiếp tục trôi, ừ nhỉ, Xuân khứ bách hoa lạc/ Xuân đáo bách hoa khai/ Sự trục nhãn tiền quá/ Lão tòng đầu thượng lai…nghĩa là Xuân qua trăm hoa rụng/ Xuân tới trăm hoa tươi/ Trước mắt việc đi mãi/ Trên đầu già đến rồi… như Mãn Giác Thiền sư đã cảm luận cách đây khoảng nghìn năm. Thêm xuân, thêm tuổi, thêm già, có gì lạ lẫm đâu chứ. Chẳng còn háo hức đợi chờ Tết như thời con nít tẻo teo, chẳng mấy xốn xang hồi hộp mong xuân về như hồi trai trẻ cường tráng nhưng thực lòng mà nói, giữa lòng Thủ đô ồn ã nhộn nhịp, cái tuổi xế chiều của tôi vẫn cứ bâng khuâng trong những ngày giáp Tết này.
Rét.
Ôi chao. Rét đậm. Rét hại. Rét dài.
Mẫu Sơn có những ngày núi phủ trắng băng, Sa Pa tuyết rơi lả tả, người có tiền muốn lên đó ngắm nghía chụp ảnh. Chẳng sao cả, cuộc sống được bổ sung thêm những sắc màu mới và chắc chắn sẽ thi vị hơn. Hà Nội co ro trong cái rét dưới 10 độ C, học sinh có ngày nghỉ học, công chức đi làm phần lớn bằng xe buýt hay taxi. Thôi, tính toán so đo làm gì, thà tốn chút ít hầu bao nhưng tránh được cái rét cắt da cắt thịt khi phơi mặt trên đường phố thun thút gió bấc. Sức khỏe là vàng, mạng sống là quý chứ mấy đồng tiền nhằm nhò gì, hết rồi sẽ làm ra, đừng tiếc, đừng tiếc. Tôi cũng vậy, tuy không thuộc lớp người nhiều tiền nhưng mấy hôm giá lạnh vừa qua đi đâu cũng phải gọi taxi đấy.
Nhưng có rất nhiều người muốn trốn rét cũng chẳng được. Miếng cơm, tấm áo buộc họ phải đối mặt với nóng lạnh của trời đất như một chấp nhận, như một cam chịu không có gì phải xuýt xoa, căn vặn hay do dự. Chợ khuya cạnh nhà tôi vẫn ồn ào kẻ bán người mua từ nửa đêm tới sáng. Đây chính là thời gian lạnh nhất trong một ngày đêm. Nhiều đêm tỉnh giấc, nhìn qua cửa kính mờ mờ hơi lạnh, tôi thấy chợ vẫn họp đông đúc như mọi khi, chỉ khác là ai cũng có vẻ cồng kềnh lụng thụng hơn vì phải mặc nhiều áo quần chống rét. Chưa hết đâu! Rét buôn buốt như châm da dứt thịt mà đó đây giữa lòng Hà Nội, mấy tốp người quê vẫn cúm rúm ngồi chờ chủ đến thuê việc làm. Những nhóm thợ xây dựng áo len, áo gió lấm bụi kéo xe ba gác chở sắt thép, gạch ngói xi măng trên đường. Những thôn nữ bán hoa tươi dắt xe đi trong buốt giá. Tiếng rao ai bánh bao, ai mì nóng... vẫn vọng dài trong đêm hun hút gió...
Tết gần kề, bao nhiêu công chuyện cần đến đồng tiền. Nỗi lo của người nông dân tăng lên mỗi bận Tết về. Lúa ngô, lợn gà, rau quả, hoa trái làm ra bán đi không đủ trang trải bao khoản chi tiêu cho gia đình, nhiều thường dân phải tìm ra phố bán sức lao động hay buôn vặt để bù đắp lại. Rét vậy, chứ rét hơn nữa cũng phải lăn lóc mưu sinh. Bao đời nay đã thế, đến bây giờ vẫn vậy, chẳng ai khổ hơn nông dân dù người ta từng ngâm nga câu Nhất sĩ nhì nông, hết gạo chạy rông, nhất nông nhì sĩ. Chưa có nhiều đâu những phú nông sau lũy tre làng. Phần lớn những con người chân lấm tay bùn ấy, họ chỉ mong đủ ăn đủ mặc thôi. Đừng ngạc nhiên khi người thôn quê mừng nhau đám cưới chỉ năm chục một trăm. Đồng tiền trong túi họ là đồng tiền kẻ khó, lấm láp bùn đất và đẫm mùi mồ hôi lam lũ.
Đó là những đồng tiền sạch, rất sạch của thường dân. Nghĩ đến đồng tiền đó, rất nhiều người trong chúng ta không khỏi chạnh lòng nhớ tới mẹ cha mình cũng từng bán mặt cho đất, bán lưng cho trời để kiếm từng bát cơm tấm áo, quyển vở chiếc bút cho ta ăn học nên người. Cạn năm, Tết kề phải đôn đáo tìm cách lo cho bữa cỗ gia đình dẫu chưa tươm tất cũng phải có mặn có ngọt, có cái uống có cái ăn, sắm cho con cái tấm áo mới mặc với bạn bè.
Đến đầu thập kỷ thứ 2 của thế kỷ 21, ngẫm lại, Việt Nam mình vẫn là đất nước của những người nông dân thôi. Những nông dân áo vải, đầu trần, chân đất đã dựng lên đất nước này, đã gồng mình gìn giữ đất nước này, từ ngọn núi dòng sông đến những làn điệu dân ca đẫm chất xứ sở mang hồn vía của nền văn hóa lúa nước mấy nghìn năm. Cái Tết cũng đậm đà chất thôn làng đất Việt. Nén hương, đồ mã. Miếng trầu, quả cau. Bánh chưng, bánh dày. Hội làng, hội lễ. Hái lộc, xuống đồng. Chúc tụng, mừng tuổi... Mặn nồng tâm hồn, tâm linh, hương sắc phù sa Việt. Phù sa dân tộc lắng lại lâu bền trong mỗi con người Việt Nam, ghi rõ gốc gác nguồn cội của chúng ta: nông dân!
Vẫn rét. Chao ơi, rét! Mấy chậu cảnh trên lô gia căn hộ của tôi hình như cũng đang lơ xơ trong giá lạnh. Lộc vừng. Sanh. Mai. Mẫu đơn. Chanh. Trúc. Đinh lăng. Hoa giấy... Chúng đang ủ nhựa để dồn lên cành ngọn, mầm nụ khi xuân về. Cái rét mùa xuân, tháng giêng rét đài tháng hai rét lộc chắc cũng khác hơn. Lũ khướu, cu cườm, sáo ngày ấm áp líu lo là thế mà nay im bặt không hót gù gì cả. Có lẽ tại trời lạnh quá, lũ nó không có cảm hứng ca hát chăng?
Duy chỉ có chú gà tre của tôi thì dù rét đến mấy vẫn cất tiếng gáy te tè te đều đặn mỗi sáng, mỗi trưa, mỗi chiều. Te tè te… Te tè te…
Tiếng gà quê mùa những ngày giáp Tết vang lên trong giá lạnh sưởi ấm lòng tôi giữa lòng thành phố.
Nguyễn Hữu Quý