Sỏi tiết niệu y học cổ truyền xếp vào chứng thạch lâm, huyết lâm… Nguyên nhân là do thấp nhiệt uất kết, thận hư, khí hư. Bệnh được chia làm các thể: bàng quang thấp nhiệt, thận khí bất túc, thận âm hư suy… Trên số báo thứ bảy (152), chúng tôi đã giới thiệu các bài thuốc trị bệnh thể bàng quang thấp nhiệt và khí trệ huyết ứ. Số này xin giới thiệu tiếp đến bạn đọc các bài thuốc trị bệnh thể thận khí bất túc và thận âm hư suy.
Thể thận khí bất túc: Biểu hiện tiểu ít, tiểu dắt, nhiều lần, không thông, bụng dưới trướng đầy, lưng gối mềm yếu, lưng lúc đau, lúc không; chất lưỡi đậm, rêu trắng mỏng, mạch tế vô lực. Pháp điều trị: bổ thận ích khí, thông lâm bài thạch.
 Nấm phục linh cắt ngang, có rễ thông đâm ở giữa, ruột màu trắng gọi là bạch linh, trị sỏi tiết niệu thể thận khí bất túc. |
Bài thuốc Tề sinh thận khí hoàn:thục địa 16g, sơn thù 8g, bạch linh 8g, trạch tả 8g, đơn bì 8g, phụ tử chế 4g, quế chi 4g, ngưu tất 12g, xa tiền tử 12g. Sắc uống trong 7 ngày, ngày 1 thang, chia 3 lần, mỗi lần 1 bát, uống ấm, trước hoặc sau ăn 1 giờ. Tác dụng: Thận khí hoàn có tác dụng ôn bổ thận dương, ngưu tất, xa tiền tử thông lâm bài thạch. Nếu các triệu chứng không thuyên giảm phải đến bệnh viện để khám và điều trị.
Thể thận âm hư suy: Biểu hiện tiểu tiện ra máu, bụng dưới trướng đầy, lưng gối mềm yếu, đầu váng tai ù, triều nhiệt, ra mồ hôi trộm, chất lưỡi đỏ, rêu ít, mạch tế sác. Pháp điều trị: Tư âm giáng hỏa, thông lâm bài thạch.
Bài thuốc Bổ thận bài thạch thang: tri mẫu, thục địa, trạch tả, đương quy, hoàng bá đều 12g, kê nội kim 10g, mộc thông 10g; cam thảo, sơn thù đều 6g, kim tiền thảo 30g; hải kim sa, xa tiền tử, hoàng kỳ 15g. Sắc uống ngày 1 thang. Sắc uống trong 7 ngày, ngày 1 thang, chia 3 lần, mỗi lần 1 bát, uống ấm, trước hoặc sau ăn 1 giờ. Nếu các triệu chứng không thuyên giảm phải đến bệnh viện để khám và điều trị.
 Kê nội kim (màng mề gà khô) là vị thuốc trị sỏi tiết niệu thể thận âm hư suy. |
Phòng sỏi tiết niệu tái phát
Do sỏi tiết niệu hay tái phát nên cần lưu ý: uống nhiều nước để đảm bảo lượng nước tiểu ít nhất từ 2,5 lít/24giờ trở lên; chữa tích cực các đợt nhiễm khuẩn tiết niệu, viêm thận bể thận và chữa các triệu chứng và các biến chứng khác như ứ nước, ứ mủ bể thận, bí tiểu... Với bệnh nhân đã phẫu thuật cần lưu ý đến chế độ ăn hằng ngày hợp lý, không quá nhiều các sản phẩm có canxi và các chất có thể gây sỏi... Không nén nhịn khi buồn đi tiểu. Nếu có dấu hiệu tiểu buốt, dắt thì nên đến bệnh viện để khám và làm các xét nghiệm. Cần khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ gây bệnh, chẩn đoán và điều trị kịp thời nếu đã bị sỏi, tránh các biến chứng.
Điều trị sỏi tiết niệu bằng thuốc y học cổ truyền có kết quả tốt, tuy nhiên chủ yếu được chỉ định trong các trường hợp: kích thước sỏi nhỏ, sỏi nhẵn; chức năng thận bình thường; không có biến chứng ví dụ sỏi niệu quản gây chít hẹp đường niệu, ứ nước đài bể thận…; chống tái phát; bệnh nhân không chịu nổi phẫu thuật vì tuổi cao, thể trạng suy yếu…
TS. Nguyễn Thị Tâm Thuận