Chứng đại tràng thấp nhiệt thường gặp trong các bệnh như: phúc thống, lỵ tật, thấp ôn, tiết tả, tràng ung, trĩ nội... Nguyên nhân thường do ăn uống không điều độ, ăn quá nhiều thức ăn cay nóng, uống nhiều rượu... làm tổn thương tỳ vị.
Biểu hiện ợ hăng, nuốt chua, bụng đầy, trướng, đại tiện tiết tả, tay chân nặng nề, ăn kém, hay buồn nôn, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch hoạt sác. Tùy từng chứng trạng mà dùng bài thuốc phù hợp như sau:
Do thấp nhiệt nung nấu uất kết ở đại tràng
Triệu chứng: đau bụng, đau nhiều ở bụng dưới, mót rặn, đại tiện dính trệ, khó chịu, nóng rát ở giang môn, bụng đau nhưng cự án. Không thích chườm nóng,
Phép trị: Điều khí, đạo trệ, thanh hóa thấp nhiệt.
Bài thuốcThược dược thang gia giảm: thược dược 40g, hoàng liên 20g, đương quy 20g, nhục quế 3g, cam thảo 8g, hoàng cầm 20g, mộc hương 8g, tân lang 8g, đại hoàng 12g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, trước khi ăn.
Gia giảm: Tùy chứng trạng của bệnh nhân mà gia giảm và dùng liều lượng cho thích hợp.
Nguyên nhân gây bệnh đại tràng là do ăn uống không điều độ, ăn nhiều chất cay nóng.
Do thấp nhiệt dồn xuống sinh ra bệnh tiết tả
Triệu chứng: Đại tiện ra phân có màu đục như nước gạo hoặc có màu vàng, có mùi hôi khắm, khi đại tiện giang môn có cảm giác nóng rát.
Phép trị: Thăng phát thanh khí của đại tràng, thanh hóa thấp nhiệt.
Bài thuốc Cát căn cầm liên thang: cát căn 12g, hoàng cầm 8g, hoàng liên 3g, cam thảo 4g. Ngày một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống sau khi ăn. Tùy chứng trạng của bệnh nhân mà dùng liều lượng và gia giảm cho thích hợp.
Do thấp nhiệt hun đốt làm tổn hại khí huyết sinh ra chứng lỵ tật
Triệu chứng: Đại tiện ra máu mủ, lý cấp hậu trọng, giang môn nóng rát.
Điều trị: Thanh nhiệt, lương huyết, lợi thấp.
Bài thuốc Bạch đầu ông thang gia giảm gồm: bạch đầu ông 8g, hoàng liên 12g, hoàng bá 12g, trần bì 12g. Nếu đại tiện phân có màu như tương thì gia nha đảm tử 12g. Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn. Tùy chứng trạng của bệnh nhân mà gia giảm các vị khác và dùng liều lượng cho thích hợp.
Do thấp nhiệt làm úng tắc đại tràng sinh ra chứng đại tràng ung (ung nhọt)
Triệu chứng: Phía bên phải bụng dưới của bệnh nhân đau dữ dội, cự án, kèm theo sốt.
Phép trị: Thanh lợi thấp nhiệt, hóa ứ, tiêu ung.
Bài thuốc Đại hoàng mẫu đan bì thang gia giảm: đại hoàng 60g, mẫu đan bì 40g, mang tiêu 15g, đào nhân 50 hạt, đông qua nhân 20g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn. Tùy chứng trạng của bệnh nhân mà dùng liều lượng và gia giảm cho thích hợp.
Cây và vị thuốc bạch đầu ông.
Do thấp nhiệt ủng kết ở bên dưới đại tràng sinh ra bệnh trĩ
Triệu chứng: Khi đại tiện thường ra máu tươi, nếu là trĩ ngoại thì sa ra ngoài, đại tiện thì phải rặn, đau tức hậu môn.
Phép trị: Thanh nhiệt hóa thấp hành khí hoạt huyết.
Bài thuốc Hòe giác hoàn: hòe giác (hoa hòe) 20g, địa du 20g, hoàng cầm 20g, đương quy 20g, chỉ xác 20g, phòng phong 20g. Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn. Tùy chứng trạng của bệnh nhân, mà dùng liều lượng và gia giảm cho thích hợp.
Do thấp ôn sinh ra chứng đại tràng thấp nhiệt
Triệu chứng: Bệnh nhân sốt dai dẳng, ra nhiều mồ hôi, đại tiện lỏng mà khó đi, bụng trướng đầy, ăn kém có khi không muốn ăn.
Phép trị: Thanh nhiệt lợi thấp.
Bài thuốc Tam nhân thang: gồm hạnh nhân 20g, bạch đậu khấu 8g, ý dĩ nhân 24g, hoạt thạch 24g, hậu phác 8g, bán hạ 20g, thông thảo 8g, trúc diệp 8g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, tùy chứng trạng của bệnh nhân mà dùng liều lượng và gia giảm cho thích hợp.
