Chóng mặt Đông y gọi là chứng huyễn vựng, biểu hiện là mắt hoa, đầu váng. Người nhẹ triệu chứng đó đến một lát rồi qua ngay, người bị nặng mọi vật trước mặt quay cuồng có khi đứng không vững, còn kèm theo nôn ọe, vã mồ hôi, chân tay bủn rủn, sắc mặt trắng bệch... Chóng mặt là một bệnh thường gặp và rất dễ sinh ra với người béo phì, người thể chất kém và tuổi già.
Nguyên nhân là do ngoại cảm tà khí xâm nhập vào các thanh khiếu vùng đầu mặt làm bế tắc vận hành kinh mạch gây huyễn vựng. Do đàm thấp, do can thận âm hư, do tâm huyết và tỳ khí suy yếu lâu ngày, do mệnh môn hỏa suy... các kinh dương không được nuôi dưỡng sinh ra huyễn vựng.
Bán hạ.
Tùy theo từng nguyên nhân mà dùng bài thuốc phù hợp sau đây:
Chóng mặt do đàm thấp:
Biểu hiện: đầu choáng, mắt hoa, lồng ngực đầy tức, nôn ọe không muốn ăn, người ậm ạch, béo phì, mệt mỏi, ngủ nhiều, rêu lưỡi trắng nhợt. Mạch hoạt.
Phương pháp điều trị: Bổ tỳ tiêu đàm thấp.
Bài thuốc: Bán hạ bạch truật thiên ma thang: bán hạ 16g, bạch truật 16g, trần bì 12g, mạch nha 16g, phục linh 16g, hoàng kỳ 12g, nhân sâm 6g, trạch tả 12g, thương truật 16g, thiên ma 12g, thần khúc 16g, hoàng bá 12g, can khương 6g.
Bán hạ chế, bạch truật tẩm nước vo gạo sao, hoàng kỳ chích mật, thiên ma cám sao, hoàng bá tẩm rượu sao, can khương sao giòn. Các vị trên sắc với 1.700 ml, lọc bỏ bã lấy 250 ml. Uống ấm , chia đều 5 phần, uống trong ngày.
Chóng mặt do can thận âm hư:
Biểu hiện: đau đầu, choáng váng, hoa mắt, căng cắn buốt hai thái dương, lưng đau, ù tai, phiền khát, ít ngủ, ra mồ hôi trộm, miệng đắng. Chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi ít, mạch tế sác.
Phương pháp điều trị: Bình can tiềm dương .
Bài thuốc: Thiên ma câu đằng ẩm: thiên ma 16g, câu đằng 10g, thạch quyết minh 16g , sơn chi tử 12g, hoàng cầm 10g, ngưu tất 12g, đỗ trọng 12g, ích mẫu 10g, tang ký sinh 12g, phục thần 16g, hà thủ ô trắng 12g.
Cách dùng: thiên ma cán sao, thạch quyết minh sống 1800 ml nước, sắc còn 900 ml. Các vị còn lại cho vào sắc lọc bỏ bã lấy 250 ml. Chia làm 5 phần, dùng trong ngày.
Chóng mặt do tâm huyết và tỳ khí hư:
Biểu hiện: hoa mắt, chóng mặt, choáng váng, chân tay bủn rủn, sắc mặt trắng bệnh, môi nhợt, ăn kém, ngại nói, thở ngắn, tim hồi hộp, tiểu tiện sẻn, đại tiện lỏng, nặng thì choáng ngất. Rêu lưỡi trắng, chất lưỡi bệu.
Phương pháp điều trị: bổ khí huyết, an thần.
Bài thuốc: Nhân sâm dưỡng vinh thang: nhân sâm 8g, hoàng kỳ 16g, bạch truật 16g, phục linh 12g, cam thảo 6g, trần bì 8g, quế tâm 6g, thục địa 24g, đương quy 16g, bạch thược 12g, viễn trí 6g, ngũ vị tử 6g. Hoàng kỳ chích mật, bạch truật hoàng thổ sao, viễn chí bỏ lõi chế. Các vị trên sắc với 1.800 ml nước, lọc bỏ bã, lấy 250ml, chia làm 5 phần, uống ấm dùng trong ngày.
Chóng mặt do mệnh môn hỏa suy:
Biểu hiện: đầu choáng, hoa mắt, đau đầu từng cơn, chân tay lạnh, đầu nóng, mặt nóng bừng bừng, ăn uống kém, sôi bụng. Nặng thì choáng váng có thể ngã ngất kèm theo ngũ canh tiết tả, chất lưỡi bệu. Mạch trầm tế vô lực.
Phương pháp điều trị: Bổ thận dương dẫn hỏa quy nguyên.
Bài thuốc: Bát vị quế phụ: hoài sơn 16g, trạch tả 12g, đan bì 12g, sơn thù 16g, bạch linh 12g, thục địa 32g, nhục quế 4g, hắc phụ tử 4g. Các vị trên sắc với 1.700ml, lọc bỏ bã lấy 200ml. Chia làm 5 phần, uống ấm, dùng trong ngày.
