Làm sao để tạo ra một thế hệ trẻ đầy đam mê và thật sự hiểu biết về kịch hát dân tộc (cải lương, tuồng, chèo...) từ các trường đại học chuyên ngành là câu hỏi từng khiến giới trong nghề, các chuyên gia văn hóa - giáo dục trăn trở. Nhưng nói vậy không có nghĩa chúng ta “bó tay” trong việc đào tạo nguồn nhân lực cho ngành kịch hát dân tộc...
Không khó để thấy Khoa Kịch hát dân tộc của Trường đại học (ĐH) Sân khấu & Điện ảnh Hà Nội và ĐH Sân khấu & Điện ảnh TP.HCM thường gặp khó khăn trong việc tuyển thí sinh, lượng hồ sơ thi vào khoa này hàng năm khá nhỏ giọt. Thế hệ trẻ ít mặn mà dự thi vào khoa kịch hát dân tộc là thực tế không thể phủ nhận, nhưng bạn trẻ nào thật sự có niềm đam mê, sở thích với chèo, tuồng, cải lương... thì sẽ dấn thân và đi đến cùng. Tuy nhiên, một áp lực không nhỏ tác động đến thế hệ trẻ, khiến bộ môn kịch hát dân tộc thiếu sức hút vì trong thời buổi văn hóa nghe nhìn phát triển như hiện nay, nhiều bạn trẻ chưa học đã sợ khi ra trường không còn được biểu diễn trên sân khấu với tác phẩm, hình tượng nhân vật mình yêu thích.
Thực tế trong các đơn vị kịch hát dân tộc nước ta hiện nay phản ánh, lực lượng diễn viên được chia thành 2 nhóm: nhóm nghệ sĩ gạo cội (thành danh) và nghệ sĩ trẻ. Trong đó, những nghệ sĩ trẻ đã được đào tạo chính quy từ nhà trường, nhưng nhiều chuyên gia cho rằng phần lớn nghệ sĩ trẻ không nắm vững kỹ thuật ca, diễn, vũ đạo, không biết cách thể hiện vai diễn bằng tâm hồn, trí tuệ của chính mình. Để xảy ra nghịch lý này, một số chuyên gia cho rằng công tác đào tạo bộ môn kịch hát dân tộc ở một số nhà trường còn bất cập: thiếu thốn trang thiết bị phục vụ học tập; đội ngũ giảng viên dạy chuyên môn là những nghệ sĩ thực sự có tài năng thì hiếm hoi; phương pháp truyền nghề theo vai mẫu thiếu khoa học, thiếu “chất lửa” nghề nghiệp. Những yếu tố này đã phần nào làm cho học sinh hụt hẫng, khiếm khuyết về kiến thức và sinh ra những vai diễn “bản sao” của thầy, nghèo nàn, cứng nhắc, thiếu cái riêng, độc đáo.
Tuy nhiên, điều đáng mừng là khi nhận ra những điểm “tử huyệt” đó, khoa kịch hát dân tộc trong các nhà trường tại Hà Nội cũng như TP.HCM đã có hướng đi, cách làm đúng đắn để cải thiện tình hình. Chẳng hạn từ năm 2012 đến nay, Viện Sân khấu - Điện ảnh thuộc Trường ĐH Sân khấu & Điện ảnh Hà Nội đã thực hiện ghi hình (file mẫu) trong các trích đoạn sân khấu truyền thống, với sự trình diễn của các nghệ nhân, nghệ sĩ tài danh để đưa vào giảng dạy cho sinh viên ngành kịch hát dân tộc của nhà trường. Tiến trình ghi hình diễn ra tại cả ba miền ở nước ta với cả ba thể loại: chèo, tuồng, cải lương.
Đến nay, nhiều trích đoạn sân khấu đã được ghi hình thành công với những vai mẫu quen thuộc của nghệ thuật chèo truyền thống như Thị Mầu, Thị Kính, Lưu Bình - Dương Lễ, Châu Long...
Trong khi đó tại phía Nam, hiện nay Trường ĐH Sân khấu & Điện ảnh TP.HCM đào tạo ngành Diễn viên sân khấu kịch hát và Nhạc công dân tộc thuộc Khoa Kịch hát dân tộc. Theo tìm hiểu, thời gian qua, nhằm giúp cho các sinh viên nắm vững được chuyên môn, kiến thức, kỹ năng..., Trường ĐH Sân khấu & Điện ảnh TP.HCM đã mời các chuyên gia, nghệ sĩ gạo cội trong ngành về dạy, kết hợp truyền nghề như NSND Bạch Tuyết, đạo diễn Hồng Dung, nghệ sĩ Thanh Sơn, NSƯT Xuân Quang... Thậm chí, sinh viên Khoa Kịch hát dân tộc từng được chuyên gia người Pháp dạy về bi kịch cổ điển với cách thể hiện đương đại.
Trường ĐH Sân khấu & Điện ảnh TP.HCM có kho quần áo, phục trang, đạo cụ, cảnh trí, sân khấu riêng phục vụ cho việc học tập của sinh viên. Chính vì sự quan tâm, đào tạo bài bản ấy đã giúp sinh viên có nghề ngay từ trên ghế nhà trường nên mỗi khi diễn ra lễ tốt nghiệp, các đoàn nghệ thuật đến xem các sinh viên làm vở và họ thấy ưng ý nên mời sinh viên đó về đoàn làm việc luôn. Qua đó cho thấy, đầu ra của loại hình nghệ thuật này chưa hẳn đã bết bát như nhiều người vẫn nghĩ.
Rõ ràng, những cách làm trên không chỉ nâng cao chất lượng đào tạo chuyên ngành kịch hát dân tộc trong các trường ĐH chuyên ngành, tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng để cung ứng cho các đơn vị nghệ thuật, mà còn là phương thức hữu hiệu để bảo tồn, gìn giữ những giá trị văn hóa lâu đời cha ông ta để lại.
Tường Vi
