Quần thể di tích Angkor tại Campuchia đang tạo ra một cuộc tranh luận thật sự giữa những người bảo thủ với các nhà đầu tư. Một bên, muốn bảo tồn khu di tích, hồi phục, mở cửa cho công chúng theo một số điều kiện nhằm hạn chế tối đa tình trạng xuống cấp khu di tích. Bên kia, bị lóa mắt bởi món hời lợi nhuận, phớt lờ mọi hậu quả tiêu cực từ một lượng khách tham quan quá tải. Câu hỏi đặt ra, Angkor có thể sẽ tồn tại được bao lâu nữa trước làn sóng du khách ồ ạt trong những năm sắp tới đây?
Khu đền từng là một trong những thủ đô của vương quốc Khmer, được cho là từ thế kỷ IX cho đến XV. Vào thời kỳ thịnh vượng nhất, vương quốc ngự trị trên một vùng đất bao la của khu vực Đông Nam Á, đi từ Myanmar ngày nay (ở phía Tây) cho đến Việt Nam (ở phía Đông). Vào thời điểm đó, Thủ đô Angkor ước tính có khoảng 750.000 dân và bao trùm trên một vùng diện tích khoảng 1.000 km². Quần thể di tích Angkor bao gồm khoảng 700 công trình đền thờ Ấn giáo và Phật giáo. Năm 1992, Angkor được UNESCO xếp hạng Di sản Thế giới.
Mỗi năm, Ankor đón khoảng 2 triệu du khách.
Angkor hơn ngàn năm nay đã vượt qua mọi thử thách của thiên nhiên, những vụ xâm hại của những kẻ cắp để mà tồn tại. Nhưng giờ đây, khu di tích khảo cổ Angkor đang trở thành nạn nhân của chính sự thành công của mình. Mỗi ngày Angkor đón tiếp hàng ngàn du khách, leo lên bề mặt các ngôi đền, vốn dĩ đã rất mong manh chỉ để được ngắm nhìn mặt trời lặn. Các ngôi đền của Angkor đã làm thổi bùng ngành du lịch Campuchia. Trong khi mà từ hàng thế kỷ nay nó đã ẩn náu trong rừng sâu, không thể nào xâm nhập được trong suốt hàng thập niên chiến tranh tại Campuchia.
Từ khoảng 15 năm gần đây, lượng du khách đến tham quan khu di tích lịch sử này đã bùng nổ. Từ con số chừng 60 ngàn du khách năm 1999 nay đã lên đến hơn 2 triệu người trong năm 2014 và chỉ trong năm tháng đầu năm nay, khu đền Angkor đã đón gần một triệu người. Sự phát triển mạnh mẽ của ngành du lịch Campuchia cũng phải tính đến sự tham gia rất lớn của các hãng lữ hành châu Á. Theo thống kê, tại những ngôi đền nổi tiếng nhất, Angkor Vat, hay đền Bayon, đa phần khách tham quan đến từ Trung Quốc hay Hàn Quốc. Trong số 146.696 khách tham quan đền Bayon trong tháng 5 có đến hơn 30% là khách Trung Quốc.
Nhưng sự thành công có khi cũng đi đôi với hành động khai tử nét đẹp nên thơ của các địa danh và khởi đầu cho mọi vấn đề - khảo cổ, thẩm mỹ, an toàn... Chính quyền Campuchia hiện đang đề ra các biện pháp để đối phó với dòng người đổ xô về. Từ nhiều năm nay, các nhà chức trách và chuyên gia nước ngoài cũng như Khmer đã liên tục nhắc đi nhắc lại du lịch phải tôn trọng di sản.
Sự gia tăng ngoạn mục lượng khách tham quan tại những công trình mang tính chất tôn giáo được cho là một mối đe dọa thật sự cho việc bảo tồn các khu di tích. Bởi vì những công trình đó đã không được thiết kế để chống chọi với lượng du khách đông đảo như thế. Do đó, việc đảm bảo sự thành công du lịch của quần thể Angkor nhưng vẫn tránh được tình trạng xuống cấp của các ngôi đền là một nhiệm vụ cực kỳ khó khăn cho Cơ quan bảo tồn địa danh và chỉnh đốn vùng Angkor (Apsara), một cơ quan thuộc Chính phủ.
Từ lâu bị bỏ quên, ẩn sâu trong rừng rậm, khu đền bắt đầu nổi tiếng tại phương Tây nhờ vào sự khám phá của nhà thám hiểm Henri Mahout, năm 1860. Sau này, ông có viết rằng: “Khu phế tích này còn lớn hơn cả những gì Hy Lạp hay thành Roma để lại cho chúng ta, một sự tương phản khá buồn so với tình trạng dã man mà quốc gia đang bị nhấn chìm”. Đó là cách đây 150 năm. Ngày nay, một chuyến tham quan Angkor Vat có thể ví như là một ngày thứ bảy trong một cuộc vui chơi giải trí. Các đoàn xe bus đổ hàng ngàn khách du lịch mỗi ngày, một đám đông ồn ào đổ dồn về những khu đền được xây dựng cho vị vua Suryavarman II (qua đời khoảng năm 1150).
Nhưng cô Chau Sun Kerya - phát ngôn viên của Apsara biện hộ cho rằng “loại hình du lịch này là một hiện tượng mới có đối với Angkor”. Cô Chau Sun từng được đào tạo tại Pháp và đã bảo vệ luận án mà đề tài của cô đã nêu bật được những thách thức cần phải vượt qua: “Angkor, gánh nặng huyền thoại và những bất cập trong sự phát triển”. Cô nói: “Vấn đề là phải hòa hợp những đòi hỏi của ngành du lịch - một nguồn thu quan trọng cho đất nước với việc bảo tồn các điểm khảo cổ trong bối cảnh của một địa danh tồn tại, cũng là nơi sinh sống của hàng trăm ngàn người Campuchia. Do đó, phải làm thế nào để kết hợp được giữa sự tôn trọng tuyệt đối chốn linh thiêng với khát vọng thịnh vượng hơn nữa”.
(Theo Le Monde)
Lê Sơn
