Khi đi ngoài phân khô rắn, cứng, thậm chí vài ngày đi một lần gọi là táo bón.
Quá trình bài phân bình thường là thông qua 2 khâu kết tràng vận động và phản xạ bài phân để hoàn thành, bất kể các nhân tố nào ảnh hưởng tới 2 khâu nêu trên đều có thể dẫn tới táo bón.
Đông y cho rằng bí đi ngoài phần nhiều do đại tràng tích nhiệt, hoặc khí trệ, hoặc lạnh ngưng lại, hoặc âm dương khí huyết suy hư, khiến cho chức năng truyền dẫn của ruột già mất điều khiển. Ngoài ra, bế tắc của phế khí cũng có thể ảnh hưởng chức năng bài phân của đại tràng, cho nên Đông y lại có phương pháp thông qua tuyên thông phế khí để chữa trị bí đi ngoài.
Nguyên tắc ăn uống
Măng trúc.
- Nên ăn nhiều các thức ăn chứa nhiều chất xơ (xenlulose), như các loại rau và hoa quả tươi, các loại măng...
- Nên uống đủ nước 2 lít/ngày, giúp cho làm mềm phân.
- Ăn một số loại thức ăn có tác dụng nhuận tràng như mật ong, vừng, hạch đào, bơ, sữa trâu bò...
- Khi đun nấu món ăn, có thể cho tăng một chút dầu ăn, như dầu đậu, dầu hạt cải, dầu vừng, dầu lạc...
- Ăn một số thức ăn chứa vitamin nhóm B một cách thích hợp, như các loại đậu, lương thực thô, khoai lang, khoai tây..., để thúc đẩy nhu động ruột.
- Cấm kỵ các thức ăn loại kích thích như rượu mạnh, trà đặc, cà phê, hẹ, tỏi, ớt, ít ăn các thức ăn tanh mặn vị đậm.
Bài thuốc chọn lựa chữa trị bằng món ăn
- Nước sôi ấm một cốc, mỗi ngày vào buổi sáng sớm khi tỉnh dậy, uống lúc bụng đói, dùng cho người táo bón.
- Bắp cải 100g, dầu vừng vừa đủ, bắp cải dùng nước sôi chần chín, thêm dầu vừng trộn đều, dùng ăn cho người táo bón.
- Hạch đào nhân, vừng, mật ong, mỗi thứ 50g, hạch đào nhân đập vỡ, rang chín với vừng, sau cho vào mật ong, trộn đều dùng ăn, mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 2 thìa, dùng cho người già khí huyết không đầy đủ dẫn tới đi ngoài bí, váng đầu.
- Sinh thủ ô 30g, gạo tẻ 100g, thủ ô sắc nước đậu, bỏ bã, thêm gạo tẻ vào, lượng nước vừa đủ, nấu cháo, thêm gia vị dùng ăn, ngày 2 lần, dùng cho người táo bón, mất ngủ.
- Khoai tây 250g, giã nát ép lấy nước, mỗi ngày sớm dậy uống một thìa khi bụng đói, dùng cho người phân khô kết.
- Sữa trâu bò 250g, trứng gà 1 quả, mật ong vừa đủ, đập trứng gà vào sữa, đun sôi, để ấm, cho vào mật ong vừa đủ, uống hết, mỗi ngày buổi sớm uống một lần, dùng cho người táo bón.
- Măng trúc 250g, dầu đậu, hành, gừng, mì chính vừa đủ. Măng thái lát mỏng, xào với hành, gừng, dầu có thể cho nhiều một chút, sau khi chín thêm mì chính, muối, dùng cho người thường táo bón.
- Nhục thung dung 30g, hồ đào nhục 10g, gạo tẻ 100g. Nhục thung dung sắc nước, bỏ bã, thêm vào gạo tẻ và hồ đào nhục đã đập vụn, nấu thành cháo, ngày ăn 2 lần, mỗi lần 1 bát con, dùng cho người thận hư táo bón, đau lưng mỏi gối.
- Củ cải trắng 250g, rửa sạch gọt vỏ thái miếng, thêm nước nấu nhừ dùng ăn. Dùng cho người bị táo bón dạng thói quen.
- Mật ong 50g, dầu vừng 25g, dầu vừng đổ vào mật ong quấy đều, vừa khuấy vừa cho thêm nước sôi ấm khiến nó loãng thành dịch thể đều, thì có thể uống. Dùng cho người ruột khô táo bón, phân khô kết.
- Hạnh nhân 10g, gạo nếp 50g, hạnh nhân sắc đặc bỏ bã, cho gạo nếp vào nấu cháo dùng ăn, ngày 2 lần. Dùng cho người ho suyễn lâu ngày, táo bón.
- Ruột già lợn 1 đoạn, thăng ma 15g, vừng 100g, rửa sạch ruột già, nhồi thăng ma và vừng vào, hai đầu buộc chặt, cho vào trong nồi, thêm gừng tươi, rượu, muối vừa đủ, dùng nước ninh chín để ăn. Dùng cho người táo bón, lòi dom.
- Chuối tiêu 1 quả mỗi ngày ăn một lần.
- Quyết minh tử 30g, sắc uống thay trà, uống nhiều lần, dùng cho người mắt kém có táo bón.
Bệnh táo bón trên lâm sàng thấy rất nhiều, nhất là ở người già và người béo. Người bị táo bón ngoài số ít trường hợp do có bệnh ở đường ruột hoặc của bệnh của tạng khác đưa đến, đa số là dạng thói quen. Trong nhiều loại nguyên nhân, thì ăn uống đóng vai trò khá quan trọng. Theo kết quả nghiên cứu, chất xơ trong thực phẩm làm khối lượng phân tăng lên đáng kể sẽ kích thích vận động đường ruột, lại có thể bảo lưu thủy phần, tránh phân quá khô. Cho nên người bị táo bón nên thay đổi chế độ ăn, nên ăn nhiều rau chứa nhiều chất xơ, ngoài ra cần chú ý đi đại tiện kịp thời, không nên nhịn lâu để đề phòng táo bón. Lưu ý những người bị táo bón lâu ngày chữa không đỡ phải đi bệnh viện để tìm nguyên nhân gây bệnh và chữa trị kịp thời.
BS. Thu Hương
