Mất ngủ hay khó ngủ là chứng bệnh không nguy hiểm nhưng gây khó khăn trong đời sống rất nhiều người. Theo y học cổ truyền, nguyên nhân là do tâm tỳ hư tổn, thận hư, âm hư, tâm thận bất giao, tâm hỏa cang thịnh, cũng có thể còn do tâm thần bị sang chấn quá mạnh sinh ra mất ngủ.
Người bệnh thường khó ngủ, ngủ rất ít, thần kinh luôn căng thẳng, giấc ngủ chập chờn, hay mê sảng, váng đầu, tư tưởng không ổn định, hoa mắt chóng mặt, rạo rực bồn chồn, lo âu sợ hãi, hay quên, có khi rối loạn về ngôn ngữ... Đông y có những bài thuốc điều trị chứng bệnh này theo từng thể lâm sàng rất hữu hiệu, xin giới thiệu để bạn đọc tham khảo áp dụng.
Mất ngủ do tâm tỳ hư: Người bệnh thường mất ngủ tăng dần, tinh thần uể oải, phờ phạc, hay quên, tâm hồi hộp rạo rực, ăn uống kém, chân tay mềm nhão, thỉnh thoảng đau vùng trước tim, lồng ngực nặng kèm khó thở, chất lưỡi bệu nhạt, bụng sôi ậm ạch, rối loạn tiêu hóa, phân lỏng, chân tay lạnh, da bụng dày, môi và niêm mạc nhợt nhạt, cơ thể yếu mệt. Phép trị là bổ tâm tỳ. Dùng một trong các bài:
Bài 1: bạch truật 16g, hoài sơn 16g, liên nhục 16g, sơn thù 12g, ngũ gia bì 16g, phòng sâm 16g, đương quy 16g, cao lương khương 12g, nhục quế 6g, ngũ vị 10g, phục thần 12g, hắc táo nhân 16g, lạc tiên 20g, cam thảo 12g, đại táo 7 quả. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần. Công dụng: bổ tỳ thổ, cân bằng âm dương, ổn định chức năng tiêu hóa, bổ sung dinh dưỡng cho cơ thể.
Bài 2: hoàng kỳ 16g, phòng sâm 16g, nhục quế 8g, ngũ vị 12g, bán hạ 10g, viễn chí 12g, phục thần 12g, hắc táo nhân 16g, bạch truật 16g, hậu phác 10g, sinh khương 6g, trần bì 12g, đinh lăng 16g, cam thảo 12g, thần khúc 10g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần. Công dụng: bổ tâm, bổ tỳ, an thần định chí.
Mất ngủ do suy nhược thần kinh: Người bệnh luôn căng thẳng, đau váng đầu, ù tai, giấc ngủ chập chờn hoặc không ngủ được, trằn trọc, tâm rạo rực, căng thẳng kéo dài làm ảnh hưởng đến sức khỏe. Phép trị là bổ thần kinh, an thần dưỡng tâm. Dùng một trong các bài:
Bài 1: lá vông, lá dâu mỗi vị 24g; củ đinh lăng 20g, trinh nữ hoàng cung 20g, hà thủ ô 16g, bạch thược 12g, phục thần 12g, đương quy 12g, thảo quyết minh 16g (sao vàng kỹ), cam thảo 12g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần. Công dụng: bổ tâm, an thần định chí.
Bài 2: lạc tiên 20g, hắc táo nhân 16g, bạch linh 12g, phục thần 10g, rau má 20g, chi tử (sao) 12g, đương quy 12g, thục địa 12g, viễn chí 12g, đại táo 7 quả, lá vông 24g. Sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần. Tùy chứng mà gia giảm cho phù hợp.
Bài 3: trinh nữ hoàng cung 20g, tang diệp 20g, đương quy 16g, phòng sâm 12g, mạch môn 16g, ngưu tất 12g, thạch hộc 12g, táo nhân 16g, viễn chí 12g, cam thảo 12g, đại táo 7 quả, bạch thược 10g, hạt sen 6g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần. Tùy chứng mà gia giảm cho phù hợp.
Mất ngủ do âm hư hỏa vượng: Người bệnh bị mất ngủ kéo dài, đau lưng, ù tai, đầu nặng, choáng váng từng cơn, mắt thâm quầng, thỉnh thoảng toát mồ hôi. Nếu là nam giới dễ bị di tinh, hoạt tinh. Phép chữa: tư âm, giáng hỏa, an thần. Dùng một trong các bài:
Bài 1: thục địa 16g, hoài sơn 16g, đan bì 10g, chi tử 12g, sơn thù 16g, trạch tả 16g, rau má 24g, mạch môn 20g, tri mẫu 12g, thạch hộc 16g, thân cây mía 40g, cam thảo 10g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.
Bài 2: thục địa 16g, phục thần 12g, bá tử nhân 10g, sừng tê giác 4g (không có sừng tê giác thay bằng sừng trâu 10g), nhân sâm 10g, huyền sâm 10g, chi tử 16g, đương quy 20g, ngưu tất 16g, mạch môn 16g, thiên môn 16g, hắc táo nhân 20g, tang diệp 24g, lá vông 24g, thân cây mía 40g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần. Dùng từ 7 - 10 ngày liền. Công dụng: tư âm, thanh hỏa, an thần.
Lương y Trịnh Văn Sỹ