Hậu quả của tăng huyết áp
THA được chia làm 3 cấp độ: tiền THA là khi huyết áp tâm thu giới hạn từ 120 - 139 mmHg và huyết áp tâm trương giới hạn từ 80 - 89 mmHg. Tăng HA giai đoạn 1 là khi HA tâm thu từ 140 - 159 mmHg và HA tâm trương từ 90 – 99 mmHg. Tăng HA giai đoạn 2 là khi HA tâm thu từ 160 mmHg và HA tâm trương từ trên 100 mmHg trở lên.
Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tai biến mạch não với tỷ lệ tử vong và tàn phế rất cao. Bên cạnh đó, THA còn gây nhiều biến chứng như phồng tách động mạch chủ (động mạch lớn nhất cơ thể chạy từ ngực xuống bụng), biến chứng về mắt, biến chứng suy thận, nhồi máu cơ tim… nên kiểm soát huyết áp là mục tiêu phải đạt được ở một bệnh nhân bị THA. Trong quá trình theo dõi điều trị, để đạt được mục tiêu này, người bệnh cần chú ý một số điểm dưới đây.
Chế độ điều trị và theo dõi
Cần tuân thủ đúng chế độ điều trị theo hướng dẫn của thầy thuốc. Uống thuốc đúng vào một giờ nhất định trong ngày vì có như vậy mới đảm bảo được nồng độ thuốc đều đặn có trong máu để kiểm soát tốt huyết áp. Uống đều đặn, tránh quên thuốc rồi lại uống “bù”.
Lập một cuốn sổ theo dõi huyết áp hàng ngày hoặc cách ngày (nếu huyết áp ổn định thì có thể đo hàng tuần hoặc xa hơn). Ghi chép đầy đủ những cơn THA bất thường cũng như những phản ứng của cơ thể xuất hiện khi dùng thuốc hạ huyết áp như đau đầu, chóng mặt, phù mắt cá chân, ngứa, nổi ban…để thông báo cho thày thuốc điều chỉnh thuốc.
Không tự ý thay đổi thuốc, tự ý uống tăng liều thuốc hoặc uống các loại thuốc khác theo “kinh nghiệm” hoặc theo “đơn” của bệnh nhân khác bởi vì cùng là bệnh THA nhưng phương pháp và đáp ứng điều trị ở các đối tượng khác nhau sẽ khác nhau và không thể áp dụng đơn của người này cho người khác một cách tùy tiện được. Tuyệt đối không tự bỏ thuốc khi huyết áp đã về trị số bình thường mà không có ý kiến của thày thuốc chuyên khoa.
Ăn uống thế nào?
Người bệnh tăng huyết áp nên ăn nhiều rau xanh và quả tươi.
Ăn nhạt là một vấn đề hết sức quan trọng bởi vì chỉ cần ăn nhạt (lượng muối dưới 3g/ ngày - khoảng 1 thìa cà phê nhỏ gạt bằng) thì huyết áp có thể đã giảm được từ 20 - 30 mmHg. Ăn mặn là một thói quen rất khó bỏ, nhất là đối với những người làm việc nặng nhọc mất nhiều muối qua mồ hôi và thực tế cũng rất khó kiểm soát chặt chẽ lượng muối từ thức ăn đưa vào cơ thể vì vậy người bệnh tăng huyết áp hoặc người chăm sóc, nấu ăn cho người bệnh cần nêm nếm hợp lý.
Ăn ít mỡ, đường, các loại thịt đỏ xem ra có vẻ dễ thực hiện hơn cả. Một chế độ ăn nhiều rau xanh, quả tươi, ngũ cốc nguyên hạt cũng nên được áp dụng để góp phần duy trì một HA ổn định.
Rượu bia tuy không phải là nguyên nhân gây tăng HA nhưng lại là yếu tố nguy cơ hàng đầu trong việc khởi phát cơn THA cũng như các biến chứng do THA như tai biến mạch não, nhồi máu cơ tim, loạn nhịp tim, gout, tăng triglyceride máu nên uống rượu bia càng ít càng tốt.
Thay đổi lối sống
Tập luyện đều đặn và phù hợp với sức khỏe là rất quan trọng đối với người bị THA. Tập luyên giúp cho cơ thể khỏe mạnh, tăng tiêu thụ đường, giảm nguy cơ kháng insulin ở bệnh nhân tiểu đường có THA, giúp duy trì một HA ổn định hơn.
Bỏ thuốc lá là điều bắt buộc phải làm nếu như người đã bị THA không muốn tử vong nhanh do những tác hại của thuốc lá gây ra đối với cơ thể như xơ vữa động mạch. Một hệ thống động mạch đã luôn phải chịu áp lực cao (do HA cao) lại bị xơ vữa sẽ dễ dàng phình, tách và…vỡ gây xuất huyết não, vỡ phình động mạch chủ hết sức nguy hiểm.
Giữ cân bằng tâm lý bằng cách sống thoải mái, thư dãn, tránh căng thẳng lo âu cũng vô cùng hữu ích bởi vì những stress là nguyên nhân khiến cho cơ thể mệt mỏi, tim đập nhanh, huyết áp tăng cao.
Khám sức khỏe đều đặn
Có kế hoạch kiểm tra định kỳ những thông số cơ bản như điện tim, đường máu, mỡ máu, chức năng gan thận, acide uric 6 tháng hoặc 1 năm một lần tùy theo từng trường hợp cụ thể. Nếu có rối loạn về các thông số trên, phải điều trị tốt để đưa về mức bình thường.
Dự phòng cấp hai
Đối với bệnh nhân THA đã bị tai biến mạch não, việc dự phòng cấp hai (sau khi đã bị tai biến) càng phải chặt chẽ hơn bao gồm: kiểm soát tốt huyết áp, mỡ máu, đường máu, acide uric; uống thuốc chống kết tập tiểu cầu…theo chỉ định của thày thuốc.
Đặt chế độ gọi khẩn cấp ở điện thoại di động để khi cần có thể liên lạc ngay với người thân hoặc bác sĩ đang theo dõi điều trị trong những tình huống khẩn cấp.
TS. BS. Vũ Đức Định
