Khi thế giới dường như đã qua cơn sợ hãi vì dịch cúm A/H1N1 thì những khó khăn đối với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) liên quan đến đợt dịch này dường như vẫn chưa chấm dứt. Suốt hơn một tháng qua, một ủy ban độc lập đang điều tra về trách nhiệm của WHO trong đại dịch cúm vừa qua.
Mọi chuyện bắt đầu từ những chỉ trích của các thành viên của WHO thuộc Ủy ban châu Âu. Tính đến nay, con số người thiệt mạng vì cúm A/H1N1 được thống kê là 17.770 trường hợp tử vong thuộc 213 quốc gia. Theo Le Monde, con số này còn thấp hơn cả số người bị tử vong vì cúm theo mùa kiểu "cổ điển". Vậy mà các quốc gia đã phải chi một số tiền lớn để mua và tích trữ một lượng lớn vaccin phòng cúm. Cho đến nay, lượng vaccin còn tồn đọng là rất lớn và đó là một sự lãng phí. Theo hướng đó, các thành viên của WHO thuộc Ủy ban châu Âu đã nghi ngờ có một dạng sức ép nào đó từ phía các hãng dược để buộc WHO thổi phồng nguy cơ dịch cúm để làm lợi cho các hãng này.
Từ tháng 1/2010, một ủy ban độc lập gồm 29 chuyên gia thuộc nhiều quốc gia khác nhau đã được thành lập. Mục đích của Ủy ban điều tra, theo bà Margarette Chan, Tổng giám đốc của WHO là giúp cho tổ chức này "biết được điều gì đã thực sự vận hành tốt, điều gì vẫn còn chưa "chạy" và điều gì còn cần phải cải thiện tiếp tục" liên quan đến cơ chế phòng chống dịch bệnh. Một mục tiêu nữa cũng không kém phần quan trọng là điều tra xem Quy chế vệ sinh dịch tễ quốc tế (IHR) đã thực sự đáp ứng các yêu cầu của thực tế trong việc đối phó với dịch bệnh hay chưa. Điều này là vô cùng quan trọng bởi lẽ đây là một công cụ pháp lý có tính bắt buộc đối với 193 quốc gia thành viên của WHO.
 Trước đó, thông tin về đại dịch cúm A/H1N1 đã khiến dân chúng nhiều nước hoang mang. |
Mục đích của Ủy ban điều tra nói trên là một bản báo cáo cuối cùng sẽ được công bố trong tháng 5 tới đây. Trong thời gian qua, một phiên đối chất căng thẳng đã diễn ra tại Genève trong các ngày từ 12 - 14/4 giữa các chuyên gia chuyên trách về dịch cúm A/H1N1 của WHO, các thành viên điều tra và đại diện của các quốc gia thành viên của WHO. Theo tin từ AFP, trong phiên đối chất này, những thành viên quan trọng có trách nhiệm liên quan đến công tác phòng cúm A/H1N1 đều phủ định mối quan hệ giữa các hãng dược và WHO. Theo ông David Salisbury, chủ tịch Nhóm tư vấn chiến lược về tiêm chủng, "không hề có một toan tính nào trong việc gây ảnh hưởng đến các thành viên mà tôi làm chủ tịch, dầu là về mặt thời hạn cũng như về nội dung (của các cảnh báo cúm A/H1N1)". Ủy ban của ông David Salisbury làm chủ tịch là nơi đã soạn thảo và đệ trình lên bà Margaret Chan một bản tư vấn liên quan đến việc sản xuất vaccin chống cúm, thời hạn cũng như số lượng vaccin cần thiết. Đây cũng là nơi chịu nhiều phê phán nhất. Cũng theo ông Salisbury, các hãng dược cũng thuần túy chỉ cung cấp các thông tin có tính khoa học. Một nhân vật quan trọng khác, ông John Mackenzie, chủ tịch Ủy ban khẩn cấp của WHO, tổ chức được lập ra trong các trường hợp khủng hoảng y tế, cũng khẳng định rằng chắc chắn các hãng dược đã không thể tiếp cận được các thành viên của ủy ban. Ông cũng giải thích thêm rằng trong số mười lăm thành viên của ủy ban, chỉ có tên ông là được đưa công khai để tránh những vận động hành lang vì mục tiêu thương mại hoặc quyền lợi quốc gia.
Như vậy, bước đầu các thành viên thuộc các ủy ban của WHO đã bảo vệ được sự trong sạch của mình. Dẫu vậy, không phải là WHO không có những thiếu sót. Theo tin của các thông tín viên của Libération theo dõi sự việc, ít nhất ngay trong phiên họp sáng thứ hai, bác sĩ Keiji Fukuda, cố vấn đặc biệt của Tổng giám đốc WHO về sự lan tràn của bệnh dịch, đã thừa nhận những thiếu sót của WHO trong việc điều chỉnh thông tin giúp tránh tình trạng hoang mang và đánh giá đúng mức độ nghiêm trọng của bệnh dịch. Dẫu vậy, các quan chức của WHO lại cho rằng các mạng xã hội, đặc biệt là Twister, một công cụ blog cá nhân đơn giản được sử dụng phổ biến trên thế giới đã góp phần làm lan tràn các tin đồn không chính xác liên quan đến dịch cúm A/H1N1.
Ngay sau đó một số tờ báo của Anh và Pháp đã lên tiếng bênh vực cho những công cụ này. Mới đây nhất, trong một bài phỏng vấn đăng trên tờ báo Pháp L'Express, ông Marc Gentilini, thành viên Viện hàn lâm dược Pháp và cựu chủ tịch Chữ thập đỏ nước này đòi WHO phải công khai xin lỗi và có những cải cách sâu hơn nữa trong nội bộ tổ chức này. Rõ ràng, sau khi dịch cúm A/H1N1 qua đi, những khó khăn của WHO vẫn chưa chấm dứt.
Xuân Thạch