Ở cả hai miền Bắc - Nam, tình trạng vi phạm an toàn, xâm phạm hành lang lưới điện đang diễn ra triền miên trên diện rộng, liên tục gây ra những sự cố nghiêm trọng. Đáng lo ngại là tình trạng này có chiều hướng gia tăng, gây thiệt hại cho chính bà con và an toàn điện quốc gia... Trong khi đó, rất nhiều người dân lại tỏ ra bất chấp, chống đối vì đã “quen” sống trong hiểm nguy, và tình trạng cả các đơn vị nhà nước cũng vi phạm vì quản lý lỏng lẻo...
Vi phạm từ Bắc chí Nam
Ban An toàn - Tổng Công ty Điện lực miền Nam (EVNSPC) cho biết, tình hình sự cố và tai nạn điện ngoài dân trong 6 tháng đầu năm 2016 tăng mạnh so với cùng kỳ năm trước. Cụ thể, liên quan đến lưới điện 110kV, đã xảy ra 12 sự cố, tăng 9 vụ so với cùng kỳ năm 2015. Đối với lưới điện 22kV xảy ra 37 sự cố, tăng 6 vụ so với cùng kỳ năm 2015 và gây ra 10 vụ tai nạn điện làm 3 người chết và 10 người bị thương.
Cá biệt, một số địa phương có số vụ vi phạm an toàn lưới điện dẫn đến sự cố và tai nạn điện trong dân khá cao như Bình Dương, Đồng Nai, Đồng Tháp... Báo cáo của Công ty Điện lực Bình Dương cho biết, trong 6 tháng đầu năm 2016, trên toàn tỉnh Bình Dương xảy ra 9 vụ sự cố lưới điện cao áp do vi phạm hành lang an toàn lưới điện, nâng tổng số vụ phát sinh lên 114 vụ.
Chủ đầu tư xây bể bơi trùm vào phần móng cột điện cao thế.
Ông Dương Văn Vị - Trưởng ban An toàn EVNSPC phân tích, nguyên nhân dẫn đến các sự cố và gây tai nạn là do người dân chặt cây ngoài hành lang; thả diều; phương tiện giao thông va chạm vào dây, trụ điện; phương tiện cơ giới thi công; lắp đặt ăngten, giàn giáo, biển hiệu; xây dựng, cải tạo nhà, công trình; đốt cỏ, rác; thi công cáp quang...
Tại địa bàn Hà Nội, trong 6 tháng đầu năm 2016 cũng đã xảy ra 15 lượt sự cố đường dây lưới điện 110kV, ảnh hưởng lớn tới việc cung cấp điện tại một số quận, huyện. Bên cạnh nguyên nhân do thời tiết, hành vi vi phạm của các tổ chức, cá nhân đã dẫn tới nhiều sự cố nghiêm trọng.
Người dân bất chấp, địa phương thiếu ý thức
Ở khu vực các tuyến đường dây thuộc khu vực ĐBSCL đi qua nhiều sông ngòi, kênh rạch chằng chịt, cùng với mật độ lưu thông của các phương tiện tàu, bè, sà lan, xáng cạp dày đặc nhưng người điều khiển phương tiện thường chủ quan, không thực hiện theo bảng cảnh báo an toàn điện dẫn đến vi phạm khoảng cách an toàn, gây sự cố cho lưới điện quốc gia.
Bất chấp nguy hiểm vì cái lợi trước mắt, những người vi phạm còn tìm mọi cách chống đối, thậm chí tấn công cả lực lượng chức năng. Điển hình như sự việc lực lượng chức năng ở Bình Dương bị nhóm người dùng gạch đá tấn công khiến 4 cán bộ bị thương ngày 12/10 khi tiến hành cưỡng chế giải tỏa khu chợ tự phát dưới hai đường điện 500kV.
Người dân thiếu hiểu biết đã đành, tại một số địa phương còn có chủ trương trồng cây trong hành lang an toàn lưới điện cao áp của các tuyến đường dây 22kV gây khó khăn cho công tác vận hành lưới điện. Đáng buồn là trong những vi phạm, có cả những sự thiếu hiểu biết hoặc buông lỏng quản lý dẫn tới vi phạm của cả cơ quan nhà nước.
Ông Huỳnh Ngọc Quang, Giám đốc Điện lực Quy Nhơn cho biết, trong quá trình kiểm tra hành lang bảo vệ an toàn lưới điện cao áp nhánh rẽ 22kV (thuộc xuất tuyến 472 trạm E20) vào ngày 7/10 vừa qua, ngành điện phát hiện UBND phường Quang Trung (TP. Quy Nhơn) đã xây dựng công trình trong khuôn viên trụ sở chỉ cách đường dây 22kV ngang 0,5m, đứng 0,6m, không đảm bảo khoảng cách an toàn phóng điện, tiềm ẩn tai nạn về điện. Vì vậy, Điện lực Quy Nhơn đã gửi thông báo vi phạm cho Sở Công Thương, UBND TP. Quy Nhơn và UBND phường Quang Trung.
Những bất cập cần giải quyết triệt để
Ở các thành phố lớn thì vi phạm chủ yếu đến từ các công trình xây dựng. Hầu hết các chủ công trình chưa có ý thức về vấn đề này, nhiều chủ đầu tư khi thi công đào đường qua hành lang cáp ngầm đã không thông báo, không liên hệ với Công ty Lưới điện cao thế để phối hợp. Có chủ đầu tư còn mạo hiểm xây cả bể bơi, đổ đất công trình trùm cả chân cột điện cao thế đường dây 110kV Hà Đông - Phùng Xá - Sơn Tây tại Hà Nội vừa qua.
Giải quyết vi phạm hành lang an toàn lưới điện cao áp đang là vấn đề nóng. Những vi phạm này xử lý không dễ, có nhiều vụ phải lập biên bản, phải vận động thuyết phục, phối hợp với chính quyền địa phương giải quyết nhiều lần mới xong. Ngoài ra, các chính sách đền bù, di dời người dân, công trình nằm trong hành lang an toàn điện vẫn khó khăn, do chi phí thấp, không thỏa đáng.
Một trở ngại khá lớn trong việc xử lý vi phạm về an toàn hành lang lưới điện mà quản lý các trung tâm điện lực cho biết, là khi phát hiện vi phạm, ngành điện không có thẩm quyền xử phạt mà chỉ có thể ra thông báo đề nghị tháo dỡ phần vi phạm và yêu cầu không tái phạm; trong trường hợp tiếp tục vi phạm, ngành điện sẽ ra văn bản đề nghị chính quyền, hoặc ngành chức năng kiểm tra, xử lý.
Thiết nghĩ, những bất cập này cần được các cơ quan chức năng liên quan họp bàn và đưa ra các giải pháp ưu tiên, cơ chế đặc thù để nhanh chóng xử lý triệt để. Vi phạm về lưới điện luôn gây ra những tổn thất vô cùng lớn về cả con người lẫn vật chất. Những thiệt hại này là khó có thể lượng hóa cụ thể bởi ảnh hưởng trên diện rộng, đặc biệt là tác động xấu đến an ninh điện lưới quốc gia.