Vẹo cột sống có thể xảy ra ở mọi độ tuổi, trong đó dễ phát triển nhanh nhất ở tuổi dậy thì. Nhiều trẻ em ở Việt Nam bị vẹo cột sống nhưng không được phát hiện sớm, chỉ đến bệnh viện khám khi tình trạng bệnh đã nặng, cột sống bị vẹo nhiều.
Dấu hiệu phát hiện bệnh sớm
Bình thường cột sống của trẻ thẳng hàng khi nhìn từ cổ xuống lưng và thắt lưng. Nhìn ngang, cột sống hơi cong ở lưng và ưỡn bình thường ở thắt lưng. Nếu bị tật vẹo cột sống, nhìn phía sau khi trẻ đứng thẳng sẽ thấy vai xệ một bên, lồng ngực nhô lên một bên, có thể kèm theo vùng hông - thắt lưng nhô phía bên kia; xương chậu và háng cao hơn bên kia; cột sống lệch sang bên. Cho trẻ cúi thắt lưng, nhìn phía sau sẽ thấy rõ lồng ngực hay hông thắt lưng nhô lên một hay hai bên. Đây là cách khám đơn giản giúp phát hiện các tật vẹo cột sống tương đối sớm mà cha mẹ, người thân đều có thể thăm khám được.
Có ba cấp độ vẹo cột sống: cấp độ 1, cột sống đã lệch nhưng chỉ có thể phát hiện bởi các chuyên gia, chưa ảnh hưởng đến chức năng hô hấp. Cấp độ 2, nhìn từ phía sau đã thấy cột sống cong vẹo, gù xương sườn do đốt sống bị xoay, ảnh hưởng đến chức năng hô hấp nhẹ. Cấp độ 3, nhìn rõ cột sống vẹo lệch sang bên, ảnh hưởng nặng chức năng hô hấp, có thể gây biến dạng khung chậu, khớp háng, chiều dài của lưng - thắt lưng ngắn lại, xương sườn ngực bị biến dạng gây suy hô hấp mạn tính, xuất hiện bệnh tim phổi mạn, các cơ quan trong ổ bụng bị chèn ép...
Tại sao trẻ bị vẹo cột sống?
Vẹo cột sống có nhiều nguyên nhân: bẩm sinh, vẹo cột sống kèm theo các bệnh lý tuỷ sống hay thần kinh cơ (bướu đa sợi thần kinh, hội chứng Marfan, rỗng tuỷ sống, thoát vị hạnh nhân tiểu não, di chứng sốt bại liệt...) hay không rõ nguyên nhân (vô căn). Vẹo cột sống vô căn chiếm đa số trường hợp: 60 - 70%. Đa số trẻ dưới ba tuổi bị vẹo cột sống bẩm sinh hay liên quan bệnh lý, khó điều trị và tiên lượng nặng. Khoảng 20% trẻ vẹo cột sống thiếu nhi (từ 3 - 10 tuổi) có nguyên nhân bệnh lý kèm theo, đa số không rõ nguyên nhân. Sau mười tuổi, đa số là vẹo cột sống vô căn diễn biến nặng cho đến khi dừng lại ở độ tuổi trưởng thành. Vẹo cột sống người lớn là hậu quả của mắc vẹo cột sống lúc nhỏ bị quên lãng hoặc vô căn hay bệnh lý. Phần lớn dị tật cột sống có nguyên nhân vô căn, còn lại là do các yếu tố liên quan đến di truyền, phải lao động sớm, ngồi học không đúng tư thế... Càng nhỏ tuổi nguyên nhân bệnh lý kèm càng nhiều, càng khó điều trị. Vẹo cột sống ở tuổi thanh thiếu niên thường là vô căn, việc điều trị thường cho kết quả tốt dù bảo tồn (giữa 20 - 40 độ vẹo) hay phẫu thuật (trên 40 độ vẹo). Tuy nhiên, bệnh nhân càng đến khám muộn, vẹo càng nặng thì phẫu thuật càng nguy hiểm.
Điều trị vẹo cột sống cho trẻ
Điều trị vẹo cột sống dựa chủ yếu vào góc vẹo cột sống được khảo sát trên hình ảnh học. Ba cách điều trị:
- Quan sát, theo dõi cho trẻ có góc vẹo dưới 20 độ.
- Cho trẻ có góc vẹo cột sống giữa 20 và 40 độ mang nẹp thân.
- Can thiệp phẫu thuật cho trẻ có góc vẹo trên 40 độ.
Điều quan trọng nhất là, khi phát hiện chứng vẹo cột sống ở trẻ, cần đưa trẻ đến các cơ sở y tế chuyên khoa cột sống hay chấn thương chỉnh hình thăm khám. Đến khám càng sớm, cơ hội cứu chữa càng cao, chi phí điều trị cũng ít tốn kém. Bác sĩ sẽ cho khảo sát kỹ hình ảnh học để chẩn đoán và đánh giá độ vẹo cột sống chính xác hơn và có biện pháp điều trị thích hợp.
BS. Trần Quốc Ninh