Đối với bệnh lý đột quỵ vì tắc nghẽn mạch máu não do hình thành cục máu đông thì việc điều trị thường áp dụng theo phương pháp kinh điển là tiêm thuốc tiêu sợi huyết (TSH) qua đường tĩnh mạch. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ cho phép bệnh nhân nhập viện trước 3 giờ sau cơn khởi phát bệnh và hiệu quả điều trị cũng không cao. Hiện nay, tại BV Nhân dân 115 (TP.HCM), việc điều trị bệnh lý dạng này bằng cách tiêm thuốc TSH qua đường động mạch đang được áp dụng với những hiệu quả bước đầu. Thời gian “cửa sổ” để bệnh nhân nhập viện được kéo dài đến 6 giờ...
Bệnh nhân nam người Hàn Quốc, 59 tuổi, khởi phát bệnh vào 2 giờ sáng với biểu hiện nhẹ là chóng mặt, buồn nôn và mất thăng bằng. Buổi sáng, bệnh nhân (BN) nhập BV Vũ Anh và được chụp cộng hưởng từ (MRI). Các bác sĩ tại đây đã hội chẩn với Khoa Bệnh lý Mạch máu não BV Nhân dân 115. Lúc này, BN chóng mặt nhiều, nôn ói và nuốt sặc... Kết quả chụp MRI cho thấy mạch máu não giữa bị tắc (động mạch hẹp > 90%) khiến máu không bơm lên não được. Phương pháp điều trị kinh điển là bơm thuốc tiêu sợi huyết qua đường tĩnh mạch được các bác sĩ áp dụng điều trị ngay nhưng không đem lại hiệu quả. Êkíp điều trị sau khi hội chẩn đã thống nhất mở động mạch đùi và đưa một dây dẫn “siêu nhỏ” theo đường này lên tận vị trí cục máu đông đang làm tắc mạch máu não và tiến hành bơm thuốc tiêu sợi huyết. 24 giờ sau, kết quả điều trị được ghi nhận khả quan, động mạch được “thông”, máu bơm lên não tốt. Sức khỏe BN hồi phục nhanh và được xuất viện vài ngày sau đó.
 Phương pháp tiêm thuốc qua đường động mạch giảm đáng kể tỷ lệ tàn phế sau đột quy. |
Một BN nam khác 55 tuổi, trú tại quận Tân Bình, TP. HCM cũng vừa được cứu sống bằng phương pháp này. BN nhập viện trong tình trạng hôn mê do bị nhồi máu não. Các bác sĩ khám, phát hiện ở mạch máu não có cục máu đông với kích cỡ lớn khiến mạch máu não bị tắc. Sau khi tiêm thuốc tiêu sợi huyết vào đường tĩnh mạch nhưng máu vẫn không lưu thông, các bác sĩ đã sử dụng kỹ thuật tiêm thuốc đường động mạch để “đánh tan” cục máu lớn và mạch máu não đã lưu thông trở lại hoàn toàn.
Bác sĩ Nguyễn Huy Thắng, Khoa Bệnh lý Mạch máu não, BV Nhân dân 115 TP. HCM cho biết, từ trước đến nay ở Việt Nam thường điều trị đột quỵ làm tái thông động mạch bị tắc bằng phương pháp bơm thuốc tiêu sợi huyết qua đường tĩnh mạch một cách gián tiếp, nên hiệu quả chưa cao. Từ năm 2006, Sở Y tế TP.HCM đã chủ trì nghiên cứu điều trị thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch trên bệnh nhân đột quỵ thiếu máu cấp trong 3 giờ đầu khi khởi phát tại 3 bệnh viện là BV Nhân dân 115, Nhân dân Gia Định và An Bình.
Với phương pháp truyền bằng đường tĩnh mạch (cũ), bệnh nhân phải đến bệnh viện trước 3 giờ và phải dùng nhiều thuốc hơn, trong khi đó, bằng đường động mạch, “cửa sổ” điều trị sẽ kéo dài hơn, 6 “giờ vàng” thay vì 3, và lượng thuốc chỉ bằng 1/3 so với truyền tĩnh mạch mà lại giúp tái thông mạch tốt hơn bằng việc làm tan cục máu đông một cách trực tiếp. Từ thời điểm áp dụng phương pháp mới này (tháng 10/2008) đến nay, đã có trên 100 bệnh nhân đột quỵ thiếu máu cấp được điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết sử dụng qua đường động mạch tại TP.HCM. Trong số đó, trên 50% bệnh nhân phục hồi rõ rệt sau điều trị và chỉ để lại những khiếm khuyết tối thiểu sau đột quỵ.
Phương pháp này đã được một số nước tiên tiến trên thế giới áp dụng và khẳng định mang lại hiệu quả, giảm đáng kể tỷ lệ tàn phế sau đột quỵ, giảm thời gian và chi phí nằm viện. Tại TP.HCM, chỉ tính riêng khoa Bệnh lý mạch máu não BV Nhân dân 115, mỗi năm đã có trên 2.000 bệnh nhân đột quỵ được nhập viện và điều trị. Trong số đó, trên 10% bị tử vong ở ngay những tuần đầu tiên và khoảng 60% bệnh nhân được cứu, trở lại cuộc sống bình thường nhưng mang những di chứng khuyết tật. Vì vậy, đây là phương pháp điều trị cần được đầu tư thêm nguồn lực để phát triển, nhân rộng.
Nguyễn Phạm