Mụn cóc là bệnh do một loại virut có tên gọi là HPV gây nên. Hiện nay khoa học đã chứng minh được trên 100 chủng HPV gây bệnh ở người. Tùy theo chủng virut mà hình thành các thương tổn khác nhau. Tùy theo vị trí, tính chất của thương tổn mà có tên gọi khác nhau: mụn cóc ở bộ phận sinh dục gọi là sùi mào gà, mụn cóc bàn chân, mụn cóc dưới móng, hạt cơm phẳng, mụn cóc thông thường... Mụn cóc ở cổ tử cung, ở sinh dục nếu không điều trị có thể bị ung thư hóa.
Có khoảng 65% bệnh nhân bị mụn cóc không điều trị nhưng bệnh tự khỏi. Tuy nhiên khoảng 40% có nguy cơ to ra, lan rộng, lan sang vùng khác và lây cho cộng đồng.
Thuốc bôi tại chỗ
Axit salicylic với nồng độ từ 5%-40% cùng với các hoạt chất khác nhau như cream, chất màu, keo, gôm hoặc dung dịch carboxycellulose. Thuốc bôi tại chỗ, có thể cho bệnh nhân tự bôi tại nhà có tác dụng làm bong lớp sừng. Tỷ lệ khỏi 70-80%. Lưu ý không dùng bôi mụn ruồi, bớt sắc tố, không bôi lên niêm mạc và sùi mào gà. Thận trọng với bệnh nhân đái tháo đường, suy tuần hoàn, không bôi lên da lành, tránh thuốc dây vào mắt, nếu không may vào mắt phải rửa nước trong 15 phút và đến bác sĩ chuyên khoa mắt điều trị tiếp.
Cantharidin (verr-Canth) có tác dụng hoại tử thượng bì và hình thành mụn nước. Thuốc do bác sĩ chuyên khoa da liễu sử dụng. Thời gian dùng thuốc từ 3-4 tuần. Không bôi gần mắt, niêm mạc, sinh dục và da lành.
Axit dibutyl squaric/diphencyclopropenone, làm tăng nhạy cảm tại chỗ và hình thành viêm da tiếp xúc dị ứng. Bôi đến khi có phản ứng xảy ra, thường từ 1-2 tuần.
Axit trichloacetic (Tri-Chlor): Với nồng độ 80% gây hoại tử tổ chức. Bôi 4 lần /1 tuần cho đến khi khỏi mụn cóc. Không bôi lên mụn ruồi, bớt sắc tố, vùng tóc, mặt, niêm mạc, sinh dục. Thận trọng tránh để lại sẹo.
Podophyllin (Podocon-25) là loại nhựa cây có chứa nhiều hợp chất gây độc tế bào được dùng trong điều trị mụn cóc sinh dục. Đây là thuốc bôi sùi mào gà tốt nhất. Thận trọng khi dùng vì thuốc có thể gây nôn mửa, sốt, lẫn lộn, hôn mê, tắc ruột, suy thận... không bôi diện rộng, không dùng cho phụ nữ có thai.
Axit aminolevoulinic (ALA) làm tăng nhạy cảm ánh nắng phối hợp với ánh sáng xanh trong điều trị mụn cóc rất thành công.
Một số loại thuốc mới
Imiquimod (Aldara) là chất đáp ứng miễn dịch được chấp nhận điều trị mụn cóc sinh dục. Cũng có thông báo thành công trong điều trị mụn cóc thông thường ở trẻ em. Thận trọng thuốc có thể gây đỏ da, ngứa, nóng rát, tránh tiếp xúc với ánh nắng.
Podophyllotoxin là một chất tinh chế của podophyllin có tác dụng trên niêm mạc tốt hơn hẳn podophyllin, được dùng điều trị mụn cóc sinh dục và cũng có tác dụng với mụn cóc ngoài bộ phận sinh dục.
5-fluorouracil là hóa chất dùng tại chỗ điều trị bệnh Bowen và dày sừng do quang hóa, cũng có hiệu quả trong điều trị mụn cóc đặc biệt là hạt cơm phẳng. Bôi dung dịch hoặc cream 5% hàng ngày với liệu trình 01 tháng.
Tretinoin là axit retinoic lúc đầu được dùng điều trị trứng cá. Hiện nay là loại thuốc điều trị bệnh hạt cơm phẳng rất tốt.
Những thuốc tiêm trong thương tổn
Liệu pháp tiêm chất miễn dịch vào trong thương tổn: Tiêm test kháng nguyên candida, quai bị hoặc nấm trichophyton vào thương tổn thấy tỷ lệ khỏi bệnh là 74%.
Bleomycin là hóa chất ức chế tổng hợp AND trong tế bào và virut, tác dụng trên cả tổ chức nhiễm virut HPV, làm biến đổi mao mạch tạo nên hoại tử thượng bì, rất tốt cho điều trị mụn cóc kháng trị. Tỷ lệ khỏi bệnh trong khoảng từ 33%-92%. Thận trọng thuốc có thể gây nổi mề đay, tím đầu chi, hoại tử đầu chi, phản ứng đặc ứng tương tự như sốc phản vệ nên phải theo dõi chặt chẽ sau khi tiêm.
Interferon-alfa 2a và interferon-alfa 2b: là loại cytokine có tác dụng kháng virut, kháng khuẩn, kháng ung thư. Tiêm vào trong thương tổn có tác dụng tốt hơn nhiều so với đường toàn thân. Liều người lớn 3lần/tuần trong 3-6 tuần. Tỷ lệ khỏi đã được thông báo là 36-63%.
Những thuốc tiêm và uống
Cimetidine (Tagamet) là thuốc kháng thụ thể H2 histamin dùng trong điều trị loét dạ dày, với liều cao có tác dụng điều chỉnh miễn dịch, được dùng điều trị mụn cóc, tuy nhiên kết quả chưa cao.
Thận trọng: thuốc có thể gây thiếu máu, buồn nôn, tiêu chảy, phát ban, làm tăng nồng độ nhiều loại thuốc trong máu, không nên dùng kết hợp với các thuốc: theophylin, wafarin, phenytoin, quinidin, propranolol metronidazole, procainamide và lidocain.
Retinoid có tác dụng làm mất khả năng tạo sừng của mụn cóc, làm giảm đau. Retinoid cũng có tác dụng làm giảm số lượng tổn thương mụn cóc trong bệnh nhân ghép thận.
Thận trọng: thuốc có phản ứng khô da, viêm môi, nhạy cảm ánh nắng, rụng tóc, viêm ruột, nếu thấy đi ngoài ra máu, đau bụng, tiêu chảy phải ngừng thuốc ngay. Không dùng cho phụ nữ có thai và trong độ tuổi sinh đẻ.
Cidofovir tiêm tĩnh mạch áp dụng điều trị mụn cóc kháng trị. Thận trọng khi dùng vì có nguy cơ nhiễm độc thận.
ThS.BS. Đỗ Xuân Khoát