Thời gian gần đây, một số bệnh nhân bị bệnh sán lá gan lớn được phát hiện tại Bệnh viện Trung ương Huế và một số cơ sở y tế khác tại tỉnh Thừa Thiên Huế dựa vào triệu chứng lâm sàng, siêu âm chẩn đoán và xét nghiệm phản ứng huyết thanh Elisa dương tính với sán lá gan. Các cơ sở khám chữa bệnh không có thuốc điều trị đặc hiệu, kê đơn cho bệnh nhân. Người nhà bệnh nhân tìm mua thuốc trên thị trường cũng không có nên việc điều trị bệnh trở nên khó khăn. Số ít bệnh nhân tìm biết được thông tin về nguồn thuốc đặc hiệu này hiện có tại Trung tâm Phòng chống Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng và được cấp hoàn toàn miễn phí nên đã đến liên hệ.
Những biểu hiện khi mắc bệnh sán lá gan lớn
Không như một số tỉnh ở Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa... thường có tập quán ăn gỏi cá nước ngọt nên tỷ lệ mắc bệnh gán lá gan nhỏ khá cao. Các tỉnh khác ở miền Trung -Tây Nguyên, người dân thường thích ăn sống các loại rau trồng hoặc mọc ở dưới nước nên nguy cơ bị mắc bệnh sán lá gan lớn khá nhiều. Khi bị mắc bệnh sán lá gan lớn, bệnh nhân thường thấy các biểu hiện triệu chứng trên lâm sàng như toàn thân mệt mỏi, biếng ăn, gầy sút, thiếu máu nhẹ, sốt thất thường hay sốt cao. Đối với hệ tiêu hóa thường thấy đau bụng, đầy bụng, buồn nôn, chán ăn, ăn khó tiêu, xuất huyết tiêu hóa, gan to, vàng da... Các triệu chứng khác thấy kèm theo như bị ban đỏ dị ứng, đau khớp, đau cơ, ho, tràn dịch màng phổi, màng bụng, cũng có thể bị tổn thương ở những nơi sán ký sinh lạc chỗ như khớp, vú, cơ... Vào bệnh viện, xét nghiệm cận lâm sàng ghi nhận kết quả test Elisa với sán lá gan dương tính ( ), tỷ lệ bạch cầu ái toan tăng trên 8% (có thể lên tới 80%). Siêu âm gan hoặc chụp cắt lớp vi tính cho thấy có tổn thương dạng sán lá gan lớn tại gan. Xét nghiệm dịch tá tràng hoặc phân cũng có thể tìm thấy trứng sán lá gan lớn.
Thuốc điều trị bệnh sán lá gan lớn
Khi bị mắc bệnh sán lá gan lớn, thuốc điều trị đặc hiệu có hiệu quả hiện nay được sử dụng là loại triclabendazole, biệt dược Egaten do Thụy Sĩ sản xuất.
Triclabendazole là dẫn xuất của thuốc benzimidazole, một loại thuốc diệt giun sán có hoạt tính đã được chứng minh chống lại sán lá (fluke). Thuốc có hoạt chất 6-chloro-5-(2,3 dichlorophenoxy)-2-methyl-thiobenzimidazole (triclabendazole).
Thuốc đã được chứng minh có hiệu quả trong điều trị bệnh sán lá gan lớn do loại sán lá fasciola hepatica và fasciola gigantica gây nên. Ngoài ra thuốc cũng có tác dụng điều trị cả bệnh sán lá phổi paragonimus.
Sau khi được chẩn đoán xác định bị mắc bệnh sán lá gan lớn, thầy thuốc chỉ định cho bệnh nhân sử dụng thuốc điều trị đặc hiệu triclabendazol với liều lượng được điều chỉnh phù hợp với trọng lượng của bệnh nhân. Viên có hàm lượng 250mg, loại viên nén có vạch và dễ bẻ thành hai nửa bằng nhau để thuận tiện trong việc chia liều chính xác. Thuốc dùng bằng đường uống sau bữa ăn và nên nuốt viên thuốc cùng với nước uống đun sôi để nguội, không được nhai nát viên thuốc. Uống một liều duy nhất 10mg/kg cân nặng. Nếu bệnh nhân không có dấu hiệu thuyên giảm, cần điều trị tiếp lần 2 với liều 20mg/kg cân nặng/ngày, uống chia 2 lần cách nhau 12 - 24 giờ. Có thể điều trị hỗ trợ thêm cho bệnh nhân bằng thuốc kháng sinh có phổ diệt khuẩn rộng để chống bội nhiễm, thuốc hạ sốt, giảm đau... Bảo đảm chế độ ăn uống, bồi dưỡng hợp lý để bổ sung năng lượng cho bệnh nhân từ 1.500 - 2.000 Kcalo/ngày.
 Đường lây nhiễm bệnh sán lá gan lớn. |
Nhược điểm của thuốc đặc hiệu triclabendazole (egaten) để điều trị bệnh sán lá gan lớn là khó tìm thấy trên thị trường để mua và nếu có tìm được để mua thì giá tiền rất đắt, khoảng từ 1 đến 3 triệu đồng/ một liều 2 viên.
Đứng trước thực trạng khó khăn về thuốc đặc hiệu và để giải quyết tình hình bệnh sán lá gan lớn có chiều hướng phát triển và gia tăng ở một số tỉnh, thành phố trên toàn quốc, bảo đảm đủ thuốc điều trị đặc hiệu để khống chế bệnh, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã giúp đỡ, hỗ trợ cho Bộ Y tế Việt Nam và Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng một số lượng thuốc triclabendazole theo nhu cầu điều trị hàng năm để cấp cho những bệnh nhân có nhu cầu sử dụng. Thuốc được cấp hoàn toàn miễn phí, không thu tiền thông qua hệ thống quản lý chuyên môn của chuyên ngành ký sinh trùng ở Việt Nam như: Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương, Quy Nhơn, TP. Hồ Chí Minh; các Trung tâm Phòng chống Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng tỉnh, thành phố có tỷ lệ mắc bệnh sán lá gan lớn khá phổ biến. Ngoài những cơ sở khám chữa bệnh chuyên khoa ký sinh trùng đã được cung cấp thuốc đặc hiệu để điều trị, các cơ sở khám chữa bệnh khác của Nhà nước hoặc bệnh nhân, người nhà bệnh nhân có nhu cầu sử dụng thuốc điều trị bệnh sán lá gan lớn, cần liên hệ với hệ thống các cơ quan, đơn vị chuyên khoa nói trên để được hướng dẫn và giúp đỡ, hỗ trợ thuốc. Muốn có sự giúp đỡ, hỗ trợ thuốc miễn phí, phải có căn cứ bằng sự giới thiệu của cơ sở khám chữa bệnh kèm theo tóm tắt bệnh án, kết quả siêu âm chẩn đoán và thử nghiện test Elisa dương tính ( ) với sán lá gan. Không nên mua thuốc ở thị trường bên ngoài vì dễ gặp phải thuốc giả và giá thuốc mua lại quá cao.
TTƯT.BS. Nguyễn Võ Hinh