Hiện nay, một số thuốc trị những chứng bệnh thông thường như: giảm đau, cảm, ho... đã được các con nghiện “bào chế” thành những loại thuốc kích thích, gây nghiện vì trong thành phần các loại thuốc này có chứa các hoạt chất có dược tính gây kích thích hoặc gây nghiện nếu như chúng được sử dụng quá liều có mục đích trị liệu.
Bi kịch từ những loại thuốc trị cảm ho
Những loại dược phẩm này thường chứa các hoạt chất như dextromethorphan HBr, codein, pseudoephedrine... và rất nhiều chất có thể khiến người dùng bị nghiện thuốc. Dextromethorphan vốn là dẫn xuất của morphine, có tác dụng chống ho bằng cách ức chế trung tâm ho ở hành tủy. Trong công nghiệp dược phẩm, dextromethorphan được bào chế dưới dạng dextromethorphan HBr vốn làm cho thuốc được ổn định hơn và hấp thu tốt hơn. Dextromethorphan là một dẫn xuất bán tổng hợp từ morphine. Ở liều trị liệu, chất này là một chất chống ho rất hiệu quả. Tuy nhiên, nếu sử dụng dextromethorphan cao hơn nhiều so với liều trị liệu thì chất này trở thành một chất gây hưng cảm và gây ảo giác, ảo thanh, kích động...
Để điều trị ho thì dextromethorphan được dùng ở liều từ 15 - 30mg, mỗi ngày dùng 3 hoặc 4 lần. Tác dụng chống ho sau mỗi lần uống dextromethorphan kéo dài từ 5 tới 6 tiếng. Ở liều 100 - 200mg, chất này gây kích thích nhẹ. Ở liều 200 - 400mg chất này sẽ gây hưng cảm, ảo giác, ở liều 300 - 600mg sẽ gây rối loạn hình ảnh thị giác, rối loạn vận động...
Một số loại thuốc trị ho cảm cũng được các học sinh phổ thông lạm dụng vì được “rỉ tai” rằng những loại thuốc này kích thích khả năng học tập, học hòai mà không thấy mệt. Điều này không có cơ sở và vô cùng tai hại có thể nguy hiểm đến tính mạng. Nếu dùng quá liều có thể bị ngộ độc với các triệu chứng buồn nôn, ngủ gật, rung giật nhãn cầu và giảm thị lực, lơ mơ, ảo giác, có thể dẫn đến suy hô hấp, co giật và thậm chí tử vong. Những điều này chắc chắn không thể đem lại một kết quả học tập khả quan. Đã xảy ra một số trường hợp thảm sát ngoài xã hội hoặc thảm sát học đường do hung thủ sử dụng quá liều những loại thuốc này.
Cũng cần nên biết rằng dextromethorphan hiện diện rất nhiều trong các loại thuốc trị cảm ho như: Mucinex DM, Robitussin, NyQuil, Dimetapp, Vicks, Coricidin, Delsym.
Tại Úc, muốn mua pseudoephdrine thì bệnh nhân cần phải trả lời một loạt các câu hỏi của dược sĩ nhà thuốc.
Thuốc chữa bệnh đang bị lạm dụng
Các thuốc thường bị lạm dụng thường xuyên nhất là các thuốc trị cảm ho, thuốc giảm đau. Chất quen thuộc có trong các chế phẩm này là codein. Chất này vừa có tác dụng chống ho, vừa có tác dụng giảm đau, sử dụng lâu ngày có thể bị lệ thuộc thuốc. Một khi đã lệ thuộc thuốc thì khi ngưng thuốc sẽ bị các triệu chứng như thèm thuốc, chảy nước mũi, ngáp bất thường...
Một số thuốc giảm đau mà thành phần có chứa opiate, narcotic cũng dể gây nghiện. Ở nước ngoài, những mặt hàng này chỉ được bán theo toa bác sĩ, riêng tại nước ta, thì do quản lý còn lỏng lẻo, những mặt hàng này có thể mua tự do. Điều này vô cùng nguy hiểm vì người sử dụng có thể bị nghiện. Một khi đã bị nghiện, bệnh nhân tự tăng liều dẫn đến ngộ độc thuốc. Những loại thuốc giảm đau rất dễ bị nghiện bao gồm: Vicodin, OxyContin, Norco, Hydrocodone...
Một khi đã lệ thuộc thuốc thì khi ngưng thuốc sẽ bị các triệu chứng như: thèm thuốc, chảy nước mũi, ngáp bất thường...
Riêng một loại thuốc trị nghẹt mũi, giảm sung huyết là pseudoephedrine. Đây là chất gây nghiện và cũng là tiền chất để chế ra các loại chất ma túy tổng hợp như methamphetamine. Methamphetamine là chất kích thích, gây nghiện, người sử dụng lâu dài sẽ bị hủy hoại về thể xác lẫn tinh thần và có khuynh hướng tự hủy hoại mạng sống. Những loại thuốc có chứa pseudoephedrine bao gồm: Allerclear-D, Kirkland, Sudafed, Codral Cold and Flu, Contac, Sinufed, Claritin-D, Zyrtec-D 12 Hours...
Những dược phẩm có chứa pseudoephedrine cần phải được cung cấp cho bệnh nhân theo một quy trình có kiểm soát chứ không thể bán tràn lan. Tại Úc, muốn mua pseudoephdrine thì bệnh nhân cần phải trả lời một loạt các câu hỏi của dược sĩ nhà thuốc, bệnh nhân cũng cần phải trình giấy tờ tùy thân chẳng hạn như bằng lái xe. Bất cứ nhà thuốc tây nào ở Úc cũng phải có phần mềm quản lý pseudoephedrine nhằm để chắc chắn rằng trong ngày, khách hàng chưa mua thuốc có chứa pseudoephedrine ở những nhà thuốc tây khác. Nếu máy tính báo rằng khách hàng này đã mua pseudoephedrine trong ngày thì dược sĩ nhà thuốc bắt buộc phải từ chối cung cấp thuốc pseudoephedrine cho bệnh nhân. Luật hành nghề dược ở Úc cũng bắt buộc nhà thuốc tây chỉ được trưng bày vài hộp thuốc có chứa pseudoephedrine trên kệ, còn bao nhiêu phải cất trong tủ kín. Đã có nhiều vụ các tay nghiện đột nhập vào các nhà thuốc tây lúc đóng cửa chỉ để ăn trộm mỗi pseudoephedrine.
DS. NGUYỄN BÁ HUY CƯỜNG
